(Người Chăn Nuôi) – Mới đây, Cục Chăn nuôi và Thú y đã có Công văn số 3603/CNTY-DT gửi Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành phố về việc hướng dẫn tạm thời các biện pháp phòng, chống bệnh dịch tả gia súc nhỏ loài nhai lại (PPR – dịch tả dê, cừu).
Văn bản được ban hành trong bối cảnh nhiều quốc gia tiếp tục ghi nhận ca mắc mới, trong khi Việt Nam tuy chưa xuất hiện bệnh nhưng được đánh giá có nguy cơ cao do giao thương và điều kiện chăn nuôi nhỏ lẻ.
Theo hướng dẫn, Cục chỉ đạo Chi cục Chăn nuôi và Thú y vùng phối hợp lực lượng thú y địa phương tăng cường giám sát, lấy mẫu toàn bộ trường hợp nghi ngờ và triển khai điều tra dịch tễ theo đúng quy trình, đặc biệt với những ca bệnh đầu tiên phát sinh ở cấp tỉnh. Đây được xác định là hai nhiệm vụ trọng tâm nhằm tăng năng lực cảnh báo sớm, chủ động ngăn mầm bệnh xâm nhập và lan truyền.
Ảnh minh họa. Ảnh: Nguyễn Thành
Cục yêu cầu địa phương tổ chức giám sát liên tục tại các vùng nuôi dê, cừu tập trung; khu vực giáp biên; điểm buôn bán và cơ sở giết mổ, những mắt xích tiềm ẩn rủi ro lây lan virus. Các trường hợp dê hoặc cừu sốt cao, chảy dịch mắt, mũi, miệng, loét niêm mạc, tiêu chảy đều phải được lấy mẫu để xét nghiệm.
Mẫu bệnh phẩm phải bảo quản 2 – 8°C, vận chuyển về phòng xét nghiệm trong 24 giờ, phân tích bằng các kỹ thuật RT-PCR, real-time RT-PCR, ELISA, test nhanh hoặc giải trình tự gen. Kết quả dương tính phải được đối chiếu dữ liệu dịch tễ và biểu hiện lâm sàng để xác định ổ dịch, tránh bỏ lọt hoặc nhầm lẫn.
Trường hợp ghi nhận mẫu khẳng định virus PPR, Cục Chăn nuôi và Thú y yêu cầu địa phương cách ly toàn bộ đàn bệnh, đồng thời ngừng vận chuyển dê, cừu trong bán kính tối thiểu 3 km quanh khu vực có nguy cơ. Chính quyền cơ sở phải công bố dịch, tổ chức tiêu hủy động vật mắc bệnh hoặc nghi mắc, triển khai tiêm phòng khẩn cấp cho những đàn khỏe mạnh trong xã có dịch và các xã liền kề.
Khu vực liên quan phải vệ sinh, tiêu độc khử trùng hằng ngày trong tuần đầu, sau đó duy trì 3 lần/tuần trong hai tuần tiếp theo. Các địa phương phải báo cáo tiến độ đầy đủ về Cục Chăn nuôi và Thú y để kịp thời theo dõi, hỗ trợ chuyên môn khi cần.
PPR là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở dê và cừu, đang lưu hành tại hơn 60 quốc gia ở châu Phi, Trung Đông và châu Á. Với mức độ ảnh hưởng lớn và tốc độ lây lan cao, PPR được FAO và WOAH xếp vào nhóm bệnh ưu tiên cần xóa bỏ, đặt mục tiêu thanh toán trên toàn cầu vào năm 2030.
Tính đến tháng 10/2025, Việt Nam chưa ghi nhận ca mắc. Tuy nhiên, hoạt động vận chuyển qua biên giới, buôn bán động vật sống và mô hình chăn nuôi nhỏ lẻ khiến nguy cơ dịch xâm nhập luôn hiện hữu. Virus PPR có tỷ lệ lây nhiễm 90 – 100% khi tiếp xúc trực tiếp, tỷ lệ chết 50 – 90% tùy độc lực và điều kiện chăm sóc. Dê được đánh giá mẫn cảm hơn cừu; trâu, bò có thể nhiễm nhưng không phát tán virus. Tuy nhiên, bệnh không lây sang người.
Triệu chứng điển hình gồm sốt 40 – 41°C kéo dài 3 – 5 ngày; chảy dịch mắt, mũi, miệng; tổn thương niêm mạc miệng; tiêu chảy; ho; sụt cân nhanh. Động vật có thể chết sau 5 – 10 ngày. Khi mổ khám, ruột già thường xuất hiện tổn thương dạng sọc “ngựa vằn”, hạch lympho sưng và phổi viêm kẽ. Virus phát tán mạnh qua dịch tiết, phân, nước tiểu và môi trường nhiễm mầm bệnh, đặc biệt tăng cao trong mùa mưa hoặc thời tiết hanh khô, thời điểm các điểm buôn bán gia súc hoạt động sôi động.
WOAH hiện khuyến cáo sử dụng hai loại vaccine Nigeria/75/1 và Sungri/96, là vaccine sống giảm độc lực có khả năng bảo hộ từ 3 năm trở lên, áp dụng cho dê, cừu từ 3 tháng tuổi. Xác định vaccine là biện pháp phòng dịch chủ lực, Cục Chăn nuôi và Thú y đề nghị vùng nguy cơ cao có thể tiêm hằng năm, vùng an toàn tiêm định kỳ 2 – 3 năm/lần.
Song song, các biện pháp an toàn sinh học phải thực hiện đồng bộ: cách ly động vật mới nhập đàn 21 ngày, sát trùng chuồng trại, dụng cụ, quản lý chất thải, kiểm soát người và phương tiện ra vào. Tại chợ buôn bán và cơ sở giết mổ phải duy trì khử trùng định kỳ, đảm bảo ngăn ngừa mầm bệnh xâm nhập qua hoạt động thương mại.
Để nâng cao hiệu quả giám sát, Cục đề nghị các Sở Nông nghiệp và Môi trường lập danh sách đầy đủ cơ sở chăn nuôi, buôn bán, giết mổ dê, cừu, xây dựng kế hoạch giám sát theo vùng nguy cơ và kế hoạch tiêm phòng phù hợp. Các cơ sở phải được tập huấn về quy trình truy xuất nguồn gốc, xử lý khi có mẫu dương tính và quy định về khai báo dịch bệnh.
Chủ cơ sở chăn nuôi được yêu cầu khai báo ngay khi phát hiện dê, cừu ốm hoặc chết bất thường; lưu giữ hồ sơ giám sát để phục vụ truy vết nguồn lây khi cần thiết. Cục Chăn nuôi và Thú y khẳng định việc phát hiện sớm, khoanh vùng nhanh và tiêm phòng đầy đủ sẽ quyết định hiệu quả ngăn chặn PPR trong trường hợp bệnh xâm nhập.
Thùy Khánh
