Vaccine thế hệ mới: Bệ phóng chăn nuôi bền vững

(Người Chăn Nuôi) – Cuộc cách mạng vaccine đang diễn ra trong ngành chăn nuôi toàn cầu không chỉ đơn thuần là công cụ phòng bệnh, mà trở thành nền tảng công nghệ, giúp bảo vệ vật nuôi, giảm thiểu kháng sinh và đảm bảo an toàn thực phẩm.

4 trụ cột 

Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, giao thương và di chuyển ngày càng gia tăng đã làm gia tăng nguy cơ lan truyền dịch bệnh, đe dọa nghiêm trọng đến ngành chăn nuôi. Những đại dịch như COVID-19 hay dịch tả heo châu Phi (ASF) đã cho thấy khả năng bùng phát nhanh chóng và sức tàn phá lớn của các bệnh truyền nhiễm xuyên biên giới. Ngay cả các bệnh đã từng được kiểm soát như lở mồm long móng (FMD), cúm gia cầm hay ASF vẫn liên tục tái xuất hiện tại nhiều nơi.

Để ứng phó hiệu quả, ngành chăn nuôi cần xây dựng chiến lược sức khỏe vật nuôi toàn diện, dựa trên bốn trụ cột: an toàn sinh học, chẩn đoán chính xác, phòng ngừa chủ động và quản lý hiệu quả. Trong đó, tiêm phòng là biện pháp phòng bệnh cốt lõi, với ba bước then chốt: xác định đúng bệnh, chọn đúng vaccine và quản lý tiêm phòng tốt. Đặc biệt, yếu tố quản lý quyết định trực tiếp đến hiệu quả miễn dịch, bao gồm việc lựa chọn sản phẩm uy tín, đào tạo nhân sự, thực hành đúng kỹ thuật và bảo quản vaccine đúng điều kiện.

Một chương trình tiêm phòng hiệu quả cần đảm bảo: Nhân sự được đào tạo bài bản, nắm rõ kiến thức về vaccine và kỹ thuật tiêm đúng chuẩn; Nguồn cung đáng tin cậy: mua từ cơ sở thú y uy tín, có dự phòng ít nhất 10% lượng vaccine; Kiểm tra kỹ sản phẩm: bao bì, hướng dẫn sử dụng, hạn dùng và cảm quan; Bảo quản đúng điều kiện: tránh ánh sáng trực tiếp, duy trì nhiệt độ 2 – 8°C, ghi nhận nhiệt độ thường xuyên.

Bên cạnh đó, vai trò của bác sĩ thú y trong việc xây dựng, giám sát và tuân thủ lịch tiêm phòng bằng các loại vaccine phù hợp là yếu tố không thể thiếu. Khi thực hành tiêm phòng được thực hiện đúng cách và đồng bộ, không chỉ giúp tăng năng suất, giảm tổn thất kinh tế mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, phúc lợi động vật và đảm bảo an ninh lương thực bền vững.

Công nghệ vaccine thế hệ mới đang kết hợp chặt chẽ với AI, sinh học phân tử và sản xuất quy mô địa phương để tạo ra chủng vaccine tối ưu, linh hoạt và an toàn. Ảnh: Politico

6 quy trình giám sát 

Ngành chăn nuôi heo tại châu Á đang liên tục đối mặt với nhiều dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Trong đó, virus PCV2 từng gây thiệt hại nghiêm trọng vào đầu những năm 2000 và ASF bùng phát tại Trung Quốc từ năm 2018 vẫn là mối đe dọa lớn. Ngoài ra, các bệnh như PRRS, PEDV và FMD tiếp tục ảnh hưởng đến sức khỏe đàn vật nuôi.

Trước bối cảnh đó, việc tăng cường an toàn sinh học, giám sát dịch tễ và tiêm phòng hiệu quả là nền tảng quan trọng để đảm bảo tính bền vững của ngành chăn nuôi. Ông Juver Membrebe, Giám đốc Kỹ thuật khu vực châu Á của Biogenesis Bagó, cho biết: “Người chăn nuôi thường thắc mắc liệu quy trình tiêm phòng hiện tại đã đủ tốt chưa. Vì vậy, chúng tôi luôn khuyến khích thực hành tiêm đúng kỹ thuật, đồng thời thiết lập hệ thống theo dõi hiệu quả vaccine, nhằm điều chỉnh kịp thời và phát hiện sớm những bất thường”.

Ông Juver chia sẻ 6 quy trình giám sát hiệu quả vaccine đơn giản, thực tế và dễ triển khai gồm: Lập kế hoạch và chuẩn bị; Lấy mẫu; Xét nghiệm; Phân tích dữ liệu; Báo cáo – phản hồi và Hành động – điều chỉnh. 

Trước tiên, người chăn nuôi cần xác định rõ mục tiêu giám sát: đánh giá hiệu lực vaccine, thời gian miễn dịch hay phát hiện virus lưu hành. Chọn đàn đại diện theo nhóm tuổi, xây dựng kế hoạch lấy mẫu cùng bác sĩ thú y và phối hợp sớm với phòng xét nghiệm về loại mẫu, thời gian lấy và điều kiện bảo quản. Tiếp theo, lập lịch lấy mẫu tại các mốc thời gian quan trọng sau tiêm. Với bệnh FMD, cần lấy mẫu nhiều thời điểm. Việc chọn phương pháp xét nghiệm phụ thuộc vào từng bệnh: ELISA thường dùng để theo dõi đáp ứng miễn dịch, FMD phù hợp với kỹ thuật VNT, có thể kết hợp PCR nếu cần phát hiện virus.

Kết quả xét nghiệm cần được phân tích để đánh giá mức kháng thể theo thời gian, từ đó xác định hiệu lực miễn dịch. Việc sử dụng phần mềm quản lý dữ liệu sẽ giúp phát hiện xu hướng, điều chỉnh chiến lược tiêm phòng và xây dựng báo cáo rõ ràng. Từ kết quả theo dõi, đề xuất điều chỉnh lịch tiêm, loại vaccine hoặc cách tổ chức tiêm. Cuối cùng, thiết lập lịch giám sát định kỳ và đào tạo nhân viên, nhằm duy trì hiệu quả phòng bệnh và nâng cao năng lực ứng phó dịch bệnh.

Cuộc đua công nghệ 

Tại châu Âu, người chăn nuôi có thể theo dõi và lưu trữ thông tin tiêm phòng vaccine cho từng con heo. Ngày 21/5 tại Bern (Thụy Sĩ), MSD Animal Health ra mắt giải pháp “Swine Protect & Connect”, tích hợp hai công nghệ chủ lực: thiết bị tiêm vaccine không kim IDAL và hệ thống nhận diện cá thể LeeO. IDAL thế hệ 3 cho phép tiêm vaccine chính xác, không gây đau, đồng thời tự động ghi nhận thông tin như số lô vaccine, vị trí tiêm và người thực hiện. Trong khi đó, LeeO sử dụng thẻ tai điện tử để định danh từng con heo, theo dõi đầy đủ vòng đời từ heo nái đến heo thịt.

Thiết bị đọc LeeO có thể gắn trực tiếp vào máy tiêm IDAL và kết nối Bluetooth với thiết bị di động, giúp cập nhật dữ liệu tức thì. Nhờ đó, mỗi con heo có một “hộ chiếu sức khỏe” điện tử đặc biệt hữu ích với các trại chăn nuôi quy mô lớn và nhà máy chế biến cần tăng cường phúc lợi động vật hoặc truy xuất nguồn gốc.

Mới đây, Mỹ đã thử nghiệm vaccine mRNA-LNP chống virus H5N1 xuất hiện ở bò sữa, với kết quả mức kháng thể trung hòa rất cao ngay ở liều 50 µg và 500 µg, đáp ứng mạnh với các chủng virus H5N1 hiện lưu hành trên bò. Đây là lần đầu tiên vaccine mRNA được thử nghiệm trên đàn bò lớn và cho kết quả rất ấn tượng.

Ở Trung Quốc, Công ty Ringpu đã xây dựng nhà máy vaccine mRNA quy mô GMP, với công suất dự kiến hơn 100 triệu liều mỗi năm. Hãng ArkeaBio đang phát triển vaccine giảm khí methane ở bò giúp giảm 1 liều tiêm có thể quy đổi thành giảm khí nhà kính tương đương hàng tỷ tấn CO₂ mỗi năm.

Theo ông Juver Membrebe, đây là thời điểm vàng để thúc đẩy chính sách hỗ trợ nghiên cứu, liên kết công – tư và nội địa hóa vaccine. Việc đa dạng hóa vaccine trong nước giúp giảm phụ thuộc ngoại nhập, chủ động ứng phó với dịch bệnh mới và biến đổi khí hậu, đặc biệt cho các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, Thái Lan.

Tuấn Minh

(Theo Pigprogress/WorldPoutry)