(Người Chăn Nuôi) – Năng suất trong chăn nuôi bò sữa phụ thuộc vào các yếu tố chính như: chất lượng trang trại, con giống, kỹ thuật và phương pháp nuôi. Theo các chuyên gia chăn nuôi, nếu chú ý áp dụng những biện pháp cải thiện điều kiện môi trường sống, thức ăn, nước uống… có thể tăng năng suất sữa từ 20 – 30%.
Cải thiện chuồng trại
Hiện, phần lớn chuồng trại nuôi bò sữa ở nước ta từ thời xưa thường có xu hướng sát vách nhà ở, diện tích chuồng hẹp do cải tiến từ chuồng bò thịt hoặc xây cất tam, mái chuồng thấp (thường dưới 3 m). Do đó, giảm khả năng lưu thông khí, làm nhiệt độ và độ ẩm trong chuồng luôn ở mức cao ngay cả vào ban đêm, dẫn đến bò sữa nuôi luôn ở tình trạng thân nhiệt cao làm ảnh hưởng tới sức khỏe, năng suất, chất lượng sữa. Vì vậy, muốn nâng cao hiệu quả chăn nuôi bò sữa thì một trong những việc đầu tiên cần làm ngay là cải tạo hoặc xây mới chuồng đúng theo yêu cầu kỹ thuật phù hợp với địa bàn chăn nuôi.
Trước hết, chuồng trại phải phù hợp với quy hoạch địa phương, chuồng nên cách xa nhà ở, xa nguồn nước mặt tối thiểu 100 m hoặc xử lý chất thải bằng hệ thống biogas nhằm đảm bảo sức khỏe cho gia đình và cộng đồng (giảm mùi hôi, ruồi, muỗi,…).
Xác định quy mô đàn để tính toán diện tích cần xây dựng. Xung quanh chuồng nuôi nên trồng cây xanh có nhiều tán để tạo bóng mát, góp phần làm giảm nhiệt độ chuồng nuôi.
Chọn những khu đất cao, không bị ngập. Làm nền cao hơn mặt đất tối thiểu 40 cm, có độ nhám để tránh bò bị trơn trượt, xây nghiêng về rãnh thoát nước 2 – 3% để không bị đọng nước làm hư móng bò và làm nền chuồng dễ bong tróc. Nếu có điều kiện tốt nhất nên trang bị đệm lót cho đàn bò.
Tạo ra môi trường sạch sẽ và thoải mái cho bò sữa là điều cần thiết để duy trì sản lượng sữa. Ảnh: Thedairyalliance
Nên xây chuồng làm 2 mái (mái đôi), nơi thấp nhất tối thiểu 3 m, cao nhất trên 4 m sao cho góc nghiêng mái khoảng 20 – 240, là góc lấy gió tốt để tăng độ thông thoáng và lưu chuyển không khí trong chuồng nuôi. Mùa hè nhiệt độ vào buổi trưa có thể lên đến 350C. Vì vậy, việc thiết kế chiều ngang chuồng khá lớn sẽ làm hạn chế đối lưu không khí, thiết kế < 10 – 12 m là phù hợp.
Mái chuồng làm bằng lá, tôn, ngói, Fibro xi măng,… để đảm bảo vệ sinh mái chuồng nên làm bằng tôn, trang bị thêm tấm cách nhiệt để giảm nhiệt độ trong chuồng vào buổi trưa.
Hiện nay, có rất nhiều hộ nuôi còn chưa chú ý đến việc làm mát cho bò. Tuy nhiên, vào mùa nắng nóng nhiệt độ cao khiến bò phải sử dụng quá nhiều năng lượng để hạ nhiệt làm mát cơ thể. Do đó, phần năng lượng được chuyển hóa để sản xuất sữa đã bị giảm đáng kể. Chính vì vậy, việc tạo môi trường chuồng trại mát mẻ sẽ giúp các hộ nuôi thu được nhiều sữa hơn.
Có thể xây dựng hệ thống giảm stress nhiệt như quạt, hệ thống phun sương,… cho bò. Qua đó, bò không bị stress, giảm thiểu những tình trạng nóng, chảy nhớt, thở mạnh, kém ăn, mệt mỏi,…
Con giống
Không nên mua con giống không biết rõ nguồn gốc, giống trôi nổi, mà nên mua những con giống ở các cơ sở chăn nuôi uy tín, có chất lượng. Bò giống phải thuộc giống bò sữa chuẩn, có nguồn gốc rõ ràng, có lý lịch 3 đời, ngoại hình đặc trưng cho giống.
Sau khi xem xét nguồn gốc xuất xứ con giống thì cần quan tâm đến thế hệ con giống. Người nuôi không nên chọn con giống thuộc thế hệ F3 (bò laisimd) vì nếu con giống thuộc thế hệ này sẽ làm sản lượng sữa giảm.
Chọn bò sữa có phần đầu nhẹ và cân đối so với toàn bộ cơ thể, phần chân trụ vững và chắc chắn; còn phần vú thì phải mềm mại, phát triển đều cũng như có bầu vú to rộng. Bên cạnh đó, bò giống tốt sẽ có làn da mượt mà và không gặp dị tật ở mọi bộ phận.
Chế độ dinh dưỡng
Thức ăn đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình nuôi dưỡng. Bò khi được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng thì mới có thể phát triển tốt và cho ra lượng sữa nhiều nhất. Do đó, khẩu phần ăn cần được tính toán cụ thể theo từng giai đoạn sinh lý của bò. Ngoài ra, thường xuyên kiểm tra chất lượng thức ăn và thức ăn thô giúp điều chỉnh khẩu phần ăn để đảm bảo lượng dinh dưỡng tối ưu. Bao gồm các thức ăn giàu năng lượng và đảm bảo mức protein phù hợp có thể hỗ trợ quá trình tiết sữa và cải thiện sản lượng sữa (Tropical Animal Health and Production, 2017).
Nước là một chất dinh dưỡng quan trọng thường bị bỏ qua. Trung bình mỗi ngày bò cần 140 – 150 lít nước. Đảm bảo rằng bò luôn có sẵn nước sạch, mát có thể ảnh hưởng đáng kể đến sản lượng sữa, đặc biệt là trong điều kiện khí hậu nóng. Sự cấp nước giúp điều chỉnh nhiệt độ cơ thể và hỗ trợ các quá trình trao đổi chất (Wang, et al., 2020). Người nuôi nên sử dụng máng uống có phao nổi tự động, luôn giữ mực nước đầy ở bể nước uống.
Bổ sung khẩu phần ăn với các khoáng chất và vitamin thiết yếu là rất quan trọng để hỗ trợ các chức năng trao đổi chất và tăng cường khả năng miễn dịch. Các khoáng chất như crom có thể cải thiện việc sử dụng năng lượng, trong khi các vitamin như niacin đóng vai trò trong việc giảm thiểu các tác động của stress nhiệt bằng cách tăng cường sự tiêu tán nhiệt và hiệu quả sử dụng thức ăn (Dehghan-Banadaky, et al., 2013; Dias, et al., 2018).
Sử dụng probiotics và men vi sinh cải thiện chức năng dạ cỏ và tăng cường hấp thụ dinh dưỡng. Các chất bổ sung này giúp ổn định pH của dạ cỏ và tăng cường tiêu hóa chất xơ, dẫn đến hiệu quả sử dụng thức ăn tốt hơn và sản lượng sữa cao hơn (Drackley, et al., 2003).
Áp dụng công nghệ
Việc áp dụng kỹ thuật và tiến bộ công nghệ mới vào chăn nuôi bò sữa đã và đang dần cải thiện tầm vóc, chất lượng đàn bò và sản phẩm đầu ra. Hiện, có rất nhiều công nghệ đang được phát triển cũng như đưa vào áp dụng thử nghiệm trên diện rộng ở Việt Nam. Ngoài các công nghệ phục vụ cho hỗ trợ sinh sản chọn lọc giống ở bò sữa, thì nhiều công nghệ khác được ứng dụng để tăng năng suất chăn nuôi.
Điển hình là hệ thống vắt sữa tự động, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí lao động. Nhờ hệ thống cảm biến đặc biệt, hệ thống này thu thập tất cả các dữ liệu về sức khoẻ, năng suất sữa/lần vắt sữa và tần suất vắt sữa của mỗi con bò. Hệ thống còn giúp hạn chế nhiễm vi sinh trong quá trình vắt sữa, rút ngắn thời gian, tạo điều kiện tăng quy mô đàn.
Bên cạnh đó, thiết bị cảm biến thông minh cũng giúp phát hiện kịp thời các vấn đề về sức khỏe, về môi trường giúp người nuôi có giải pháp kịp thời nhằm giúp cho đàn bò luôn trong tình trạng thoải mái nhất, nâng cao hiệu quả. Cảm biến cũng phát hiện kịp thời những bò sữa động dục để kịp thời thụ tinh nhân tạo đúng với chu kỳ tự nhiên của bò, giúp tăng hiệu quả sinh sản, tăng tỷ lệ thụ thai và tăng khả năng sản xuất sữa của đàn bò,…
Nguyễn Hằng
