(Người Chăn Nuôi) – VCCI kiến nghị Chính phủ sớm chỉ đạo rà soát, điều chỉnh để đảm bảo chính sách thuế thực sự đồng hành cùng sản xuất và xuất khẩu, thay vì trở thành “rào cản” khiến doanh nghiệp mất năng lực cạnh tranh.
Doanh nghiệp lao đao vì thuế suất
Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, phản ánh hàng loạt vướng mắc, bất cập trong chính sách thuế giá trị gia tăng (GTGT) đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất – xuất khẩu của doanh nghiệp, đặc biệt trong các lĩnh vực nông, lâm, thủy sản.
Theo phản ánh của VCCI, sau hơn ba tháng triển khai Luật Thuế GTGT số 48/2024/QH15, nhiều doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng như thủy sản (VASEP), cà phê – ca cao, hồ tiêu, lương thực – thực phẩm, gỗ – lâm sản, chăn nuôi… đã liên tiếp gửi kiến nghị vì gặp khó khăn lớn trong thực tế.
Một trong những vấn đề nổi cộm là việc áp dụng thuế suất 5% đối với sản phẩm nông, lâm, thủy sản sơ chế, theo quy định tại Điểm d, Khoản 2, Điều 9 Luật Thuế GTGT. Quy định này được cho là chưa phản ánh đúng bản chất của thuế GTGT, bởi hầu hết các sản phẩm này chưa phát sinh giá trị gia tăng thực tế, chỉ trải qua các công đoạn sơ chế thông thường như phơi, sấy, bóc vỏ, rửa, xay xát…
Hội thảo “Tháo gỡ vướng mắc về chính sách thuế giá trị gia tăng (GTGT) với ngành nông, lâm, thủy sản”. Ảnh: VGP
VCCI cho biết, việc đánh thuế 5% với nhóm hàng hóa này đang tạo thêm gánh nặng tài chính lớn cho doanh nghiệp, trong khi biên lợi nhuận của các ngành nông sản chỉ 1 – 3%. Nhiều doanh nghiệp phải ứng nộp trước lượng vốn rất lớn để thực hiện nghĩa vụ thuế.
Ví dụ, ngành cà phê mỗi năm phải tạm nộp khoảng 10.000 tỷ đồng thuế GTGT, còn ngành hồ tiêu ứng trước tương đương 85 triệu USD, khiến doanh nghiệp bị đọng vốn kéo dài, giảm khả năng cạnh tranh so với sản phẩm cùng loại từ các nước như Brazil, Indonesia, Ấn Độ, nơi nhóm hàng nông sản sơ chế được miễn hoặc áp thuế 0%.
Một bất cập khác là sự thiếu thống nhất giữa các địa phương khi áp dụng thuế GTGT với nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi. Luật Thuế GTGT quy định thức ăn chăn nuôi không chịu thuế, tuy nhiên nhiều cơ quan thuế địa phương lại áp mức 5% đối với nguyên liệu như ngô, cám gạo, bột cá, bã bia… khi giao dịch qua thương mại.
VCCI nhận định, cách hiểu này không đồng bộ với Luật Chăn nuôi và Thông tư 21/2019/TT-BNNPTNT, khiến chi phí sản xuất thức ăn chăn nuôi trong nước tăng cao, tạo bất lợi cho doanh nghiệp nội địa so với hàng nhập khẩu không chịu thuế GTGT. Đồng thời, điều này làm giảm tiêu thụ nguyên liệu nông sản trong nước, gây ảnh hưởng ngược đến nông dân và chuỗi sản xuất trong nước.
Vấn đề hoàn thuế GTGT được xem là “điểm nghẽn” lớn nhất hiện nay. Theo phản ánh của cộng đồng doanh nghiệp, thủ tục hoàn thuế phức tạp, kéo dài nhiều tháng, thậm chí bị từ chối vì những lý do vượt ngoài khả năng kiểm soát của doanh nghiệp.
Đáng chú ý, Luật Thuế GTGT 2024 quy định doanh nghiệp chỉ được hoàn thuế khi bên bán đã kê khai và nộp thuế, điều này được VCCI cho là bất hợp lý, vì chuyển trách nhiệm pháp lý của bên bán sang bên mua. Trong nhiều trường hợp, dù doanh nghiệp đã thanh toán đầy đủ, lưu trữ chứng từ hợp lệ, nhưng vẫn bị từ chối hoàn thuế nếu phát hiện sai phạm từ đối tác cung ứng.
Bên cạnh đó, hạn mức hoàn thuế không vượt quá 10% doanh thu xuất khẩu cũng bị đánh giá là không phù hợp với đặc thù mùa vụ của ngành nông nghiệp, khi doanh nghiệp thường tập trung thu mua một thời điểm nhưng xuất khẩu rải rác nhiều tháng. Điều này khiến khoản thuế đầu vào bị treo lại lớn, làm giảm thanh khoản và khả năng thu mua nguyên liệu trong nước.
Khó chứng minh nguồn gốc nguyên liệu từ nông dân nhỏ lẻ
Hiện nay, phần lớn nguyên liệu đầu vào của doanh nghiệp nông nghiệp được thu mua từ hộ nông dân nhỏ lẻ, đối tượng không có chức năng phát hành hóa đơn GTGT. Việc yêu cầu doanh nghiệp chứng minh nguồn gốc hàng hóa từ từng hộ dân để được khấu trừ hoặc hoàn thuế là rất khó khả thi, đặc biệt với các ngành có chuỗi cung ứng phức tạp như gỗ, thủy sản, lâm sản.
Ngoài ra, các doanh nghiệp xuất khẩu thông qua sàn thương mại điện tử quốc tế như Amazon, Alibaba… cũng đang gặp khó trong hoàn thuế, do thiếu hợp đồng và chứng từ truyền thống. Việc chưa cho phép sử dụng dữ liệu điện tử, hóa đơn số hoặc chứng từ giao dịch online để chứng minh xuất khẩu đang cản trở sự phát triển của thương mại số và khiến doanh nghiệp khó tiếp cận các kênh xuất khẩu hiện đại.
Một vấn đề khác được VCCI nhấn mạnh là rủi ro pháp lý và mức xử phạt hành chính trong lĩnh vực thuế còn quá nặng. Nhiều doanh nghiệp bị liên đới trách nhiệm chỉ vì nhà cung cấp vi phạm hoặc gian lận hóa đơn, dù đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ và thanh toán hợp lệ.
Hiện nay, mức phạt hành chính từ 5 – 8 triệu đồng vẫn áp dụng cho cả lỗi kỹ thuật nhỏ như sai mã hợp đồng, chậm kê khai vài ngày… Điều này, theo VCCI, không tạo động lực tuân thủ tự nguyện, mà còn gây tâm lý e ngại, rủi ro pháp lý cao cho doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh mới chuyển đổi.
Sáu kiến nghị lớn gửi Thủ tướng Chính phủ
Để tháo gỡ các vướng mắc trên, VCCI kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét chỉ đạo các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, điều chỉnh chính sách thuế GTGT theo sáu hướng sau:
Rà soát và sửa đổi quy định về phạm vi chịu thuế GTGT đối với sản phẩm nông, lâm, thủy sản sơ chế, khôi phục cơ chế “không phải kê khai, tính thuế” như quy định trước đây tại Nghị định 209/2013/NĐ-CP; đồng thời ban hành danh mục cụ thể các loại sản phẩm sơ chế thông thường cho từng ngành hàng để thống nhất áp dụng trên toàn quốc.
Cải cách mạnh mẽ thủ tục hoàn thuế GTGT, hướng tới đơn giản, minh bạch, giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp; xây dựng cơ chế hoàn thuế tự động đối với hồ sơ hợp lệ, không có dấu hiệu gian lận, tương tự mô hình đã triển khai thành công tại một số nước như Ấn Độ.
Điều chỉnh quy định về điều kiện hoàn thuế, loại bỏ yêu cầu “doanh nghiệp chỉ được hoàn khi bên bán đã nộp thuế”, vì điều này đẩy rủi ro pháp lý sang người mua và làm suy giảm niềm tin vào hệ thống thuế.
Ban hành hướng dẫn pháp lý rõ ràng cho giao dịch giữa doanh nghiệp và hộ nông dân, cho phép sử dụng bảng kê mua hàng không hóa đơn làm chứng từ thay thế khi khấu trừ, hoàn thuế; đồng thời miễn thuế GTGT cho hộ nông dân nhỏ để không tạo thêm gánh nặng hành chính
Xây dựng cơ chế pháp lý cho thương mại điện tử xuyên biên giới, cho phép sử dụng chứng từ điện tử, hóa đơn số, dữ liệu giao dịch trực tuyến làm căn cứ hoàn thuế xuất khẩu, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Rà soát toàn bộ hệ thống xử phạt hành chính trong lĩnh vực thuế, phân loại mức độ vi phạm, áp dụng chính sách khoan hồng đối với lỗi lần đầu hoặc sai sót nhỏ dưới 50.000 đồng, thay vì phạt cứng 5 – 8 triệu đồng như hiện nay, nhằm khuyến khích tinh thần tuân thủ tự nguyện.
Theo VCCI, các kiến nghị trên không chỉ nhằm tháo gỡ khó khăn trước mắt mà còn góp phần hoàn thiện chính sách thuế theo hướng hỗ trợ sản xuất, thúc đẩy xuất khẩu, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh hội nhập và đáp ứng các yêu cầu minh bạch của thị trường quốc tế.
VCCI nhấn mạnh, việc xử lý kịp thời các vướng mắc thuế GTGT sẽ giúp ổn định chuỗi cung ứng nông sản trong nước, giữ vững năng lực cạnh tranh của hàng Việt Nam, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng vào kinh tế toàn cầu.
Thùy Khánh
