(Người Chăn Nuôi) – Toxoplasmosis là bệnh ký sinh trùng truyền nhiễm nguy hiểm giữa người và vật nuôi, gây ra những thiệt hại lớn về sức khỏe và kinh tế cho trang trại. Nắm vững biện pháp điều trị và phòng bệnh là rất cần thiết.
Tác nhân
Tác nhân gây bệnh là do cầu ký trùng có tên Toxoplasma goldii gây ra. Nó là biến dạng của cầu trùng Isospora bigemina thường ký sinh ở niêm mạc ruột non động vật, thuộc họ Felidae, lớp cầu trùng (cocidia).
Toxoplasma goldii có chu kỳ sinh học phát triển hoàn toàn giống lớp cầu trùng, phải trải qua 3 giai đoạn gồm: Thể phân lập (Shizogonia), giao tử (Gametogonia) và nha bào (Sporogonia), trong đó 2 giai đoạn I và II xảy ra trong cơ thể heo, giai đoạn III xảy ra ngoài môi trường cơ thể heo.
Giai đoạn phát triển thể phân lập Shizogonia là giai đoạn sinh sản vô tính. chúng tự nhân đôi trong tế bào các cơ quan nội tạng của ký chủ (gan, lách…) và trong phân của động vật.
Giai đoạn sinh sản hữu tính Gametogonia xảy ra trong các tế bào nội mô (endotels cell) màng ruột của heo và động vật ăn thịt (chó, mèo…).
Toxoplasmosis là bệnh ký sinh trùng truyền nhiễm nguy hiểm giữa người và động vật. Bệnh phổ biến trên toàn thế giới, đặc trưng với các bệnh chứng: Sảy thai, vô sinh hoặc đẻ con ra chết yểu hoặc có sức sống kém, ngoài ra còn có các biểu hiện về thần kinh và về mắt.
Heo các lứa tuổi đều có khả năng nhiễm Toxoplasma. Toxoplasma lây nhiễm từ ngoài vào cơ thể hoặc từ con này sang con khác. Bệnh truyền lây chủ yếu qua đường miệng do ăn, uống, đường sinh dục và do côn trùng gặm nhấm hút máu chứa căn nguyên.
Toxoplasmosis là bệnh ký sinh trùng truyền nhiễm nguy hiểm giữa người và động vật. Ảnh: Cdc.gov
Triệu chứng
Toxoplasma truyền qua phôi thai. Thể cấp tính với các biểu hiện rối loạn chức năng của thần kinh trung ương, của mắt, viêm phổi, gan và lách phì đại. Heo nái thường bị sảy thai ngay trong thời gian chửa nửa kỳ I hoặc đẻ ra con đã bị chết (chết thai)
Thể cấp tính: Heo sốt cao, bỏ ăn, rối loạn hô hấp và tiêu hóa, chảy nước mắt, nước mũi, viêm mí mắt và gầy sút nhanh. Heo tăng độ mẫn cảm với các tác động xung quanh với các biểu hiện về thần kinh. Gan, lách, hạch lâm ba viêm, sưng phì đại. Heo nái sảy thai, đẻ ra thai chết hoặc heo sơ sinh yếu và dần chết yểu. Một số con như bị ức chế, nằm bẹp. Tỷ lệ ốm và chết rất cao ở heo con.
Thể dưới cấp: Thân nhiệt heo tăng 410C. Heo bỏ ăn hoặc giảm ăn, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, gầy sút rất nhanh. Heo đi không vững, hay xoay quanh một chỗ. Khi có các yếu tố stress kích thích thì xuất hiện ngay các cơn co giật, ngã, hôn mê, liệt chân…Viêm kết mạc, dính mí mắt, kéo màng ở mắt, đỏ hoặc xanh tím ở da mềm đặc biệt là rìa tai, mí mắt. Tỷ lệ chết cao.
Thể mãn tính: Heo sốt nhẹ và chỉ 1 – 2 ngày hết sốt. Heo bệnh ho đau, uể oải, gầy sút nhanh và bại liệt chân sau.
Thể ẩn bệnh hay thể mang trùng: Các biểu hiện bệnh không điển hình. Heo sốt nhẹ và sốt ngắt quãng, mắt lèm nhèm, thi thoảng thấy một vài nái bị sảy thai.
Heo các lứa tuổi đều có khả năng nhiễm Toxoplasma. Ảnh: Worldanimalprotection
Bệnh tích
Khi mổ khám, quan sát thấy: Xoang ngực, xoang bụng tích nước đỏ hồng. Gan, lách bị phì đại có màu nâu đỏ. Dưới màng gan có nhiều điểm hoại tử. Hạch lâm ba sưng to và xung huyết nặng. Niêm mạc ruột bị viêm xuất huyết nặng, đỏ tấy. Màng treo ruột sưng dày, có màu đỏ vì bị xung huyết nặng. Phổi phù nề, tích nước, có nhiều đốm đỏ thẫm. Dưới màng phổi có rất nhiều điểm hoặc dải xuất huyết. Cơ tim bị thoái hoá và cũng thấy nhiều điểm xuất huyết. Màng tim bị viêm sưng
Điều trị
Điều trị bệnh do Toxoplasma phải tiến hành đồng thời 2 bước: Trộn T.Eimerin hoặc T.Coryzin 15g/100 kg P/ngày vào thức ăn. Đống thời sử dụng 1 ml/10 kg P/lần Thái-Cox (chứa 2,5% Toltrazuril) và 1 ml/10 kg P/lần Spyracin.Thái để tiêm bắp 2 lần/ngày. Dùng thuốc liên tục 3 – 5 ngày. Một số thuốc có tác dụng tốt là Daraprim, Pyrimethamin; Các hỗn hợp của một số Sulfonamid như: Sulfamonomethoxin, Sulfaquinox kết hợp với nhóm Pyrimidin.
Phòng bệnh
Tiến hành triển khai tất cả biện pháp giữ gìn vệ sinh thức ăn, nước uống… không để bị nhiễm Toxoplasma từ các chất tiết ra của chuột, côn trùng… Khi thấy có nhiều heo bị sảy thai, đẻ chết thai… và khu vực đó có nhiều người bị quai bị, bị viêm họng – hầu thì phải nghĩ ngay đến sự ô nhiễm, sự có mặt của Toxoplasma để triển khai tổng tẩy uế, diệt chuột và côn trùng.
Khi phát hiện ra Toxoplasma gây bệnh lần đầu tiên tại khu vực thì phải tiêu hủy triệt để heo và các sản phẩm của heo. Khu vực đó được coi là ổ dịch. Nếu ở những nơi đã nổ ra bệnh thường xuyên thì phải triển khai xét nghiệm và tiêu hủ y những heo cho phản ứng dương tính.
Phòng bệnh tốt nhất cho người bằng cách ăn chín, uống sôi.
Phạm Hải
