Phòng trị bệnh sưng phù đầu ở heo con

(Người Chăn Nuôi) – Sưng phù đầu là bệnh phổ biến trên heo con giai đoạn trước hoặc sau cai sữa từ 1 – 2 tuần tuổi. Bệnh gây rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng, khó kiểm soát, ảnh hưởng đến năng suất chăn nuôi. 

Nguyên nhân 

Bệnh do vi khuẩn Escherichia coli chủng độc lực cao (K88, K99, O138, O111) gây ra. Các chủng E. coli gây bệnh đặc trưng bởi độc tố Shiga toxin 2e (Stx2e) (Helgerson et  al., 2006). 

Đặc điểm dịch tễ 

Điều kiện phát sinh bệnh: Vi khuẩn E. coli tồn tại thường xuyên trong phân heo và ngoài môi trường nuôi như đất, các vũng nước bẩn. Zimmerman et  al.  (2012)  rằng  các  yếu  tố  stress trong thời gian cai sữa có liên quan đến mức độ của bệnh phù thũng và những yếu tố stress phổ biến ảnh hưởng đến heo cai sữa như thay đổi thời tiết và heo bị nhiễm lạnh thì làm giảm nhu động ruột làm tăng vi khuẩn đường ruột như E. coli nên bệnh dễ xảy ra. 

Mùa vụ xuất hiện: Bệnh phát triển quanh năm trong đàn heo ở các cơ sở chăn nuôi có lưu hành bệnh. Tuy nhiên, giai đoạn giao mùa với những đợt mưa nắng bất thường và đột ngột khiến bệnh dễ bùng phát hơn. Bệnh thường xảy ra nhiều thành dịch vào thời gian có nhiều đàn heo cai sữa.  

Đối tượng nhiễm bệnh: Bertschinger et al. (1992) cho rằng bệnh phù thũng trên heo xảy ra phổ biến ở heo 1 – 2 tuần tuổi sau cai sữa và phát triển mạnh nhất vào 3 – 5 tuần sau cai sữa.  

Cơ chế gây bệnh: Vi khuẩn xâm nhập và nhanh chóng phát triển, nhân lên mạnh mẽ về số lượng ở trong đường ruột. Chúng sản sinh độc tố đầu độc cơ thể thông qua máu, đặc biệt là hệ thần kinh làm cho heo hoảng loạn, độc tố còn lại làm tổn thương thành mạch dẫn tới dịch thẩm xuất ra ngoài làm cho heo có hiện tượng phù nề. 

Sử dụng vaccine phòng bệnh là biện pháp an toàn, hiệu quả và kinh tế nhất. Ảnh: Nationalhogfarmer

Triệu chứng 

Thời gian ủ bệnh từ 2 – 4 ngày.  

Triệu chứng đặc trưng của bệnh là mí mắt sưng, đầu và trán sưng phù, tiếng kêu khàn, rối loạn thần kinh với các cơn co giật, đi loạng choạng và suy hô hấp. Ở thể bệnh quá cấp, heo con chết đột ngột, không có biểu hiện triệu chứng. Bệnh xảy ra rải rác hoặc có thể ảnh hưởng đến toàn đàn, tỷ lệ heo chết thay đổi từ 50 – 90% (Zimmerman et al., 2012).   

Bệnh tích 

Heo chết nhanh vì thế ít giảm khối lượng, tích nước dưới da, tím ở ngực, máu đặc và sẫm màu. Dạ dày, ruột chứa đầy thức ăn không tiêu, thành ruột xuất huyết nặng. Đường cong lớn ở dạ dày thủy thũng. Màng treo kết tràng, ruột non, trực tràng, xoang ngực và bụng tích nước. Viêm màng phổi và viêm phổi nặng. Gan, lách sưng tụ huyết, xuất huyết. Hạch ruột, hạch bẹn, mí mắt, lỗ tai, mặt, thanh quản thủy thũng. 

Chẩn đoán 

Chẩn đoán dễ dàng trên cơ sở dựa vào các đặc điểm dịch tễ học là chỉ xảy ra sau khi cai sữa 1 – 2 tuần với các triệu chứng thần kinh, phù nề ở niêm mạc mặt và dạ dày. 

Khi mổ khám, phát hiện phù nề (dịch trong mô) ở bờ cong lớn của dạ dày, phần xoắn của kết tràng và mí mắt; và phân lập các serotype E. coli tán huyết sinh ra độc tố Stx2 từ ruột non trước. 

Trị bệnh 

Cách ly những con bệnh ra khỏi đàn, tiêu độc sát trùng chuồng nuôi bằng Vimekon: 10 g/2 lít nước phun hằng ngày vào chuồng.  

Có thể dùng một trong các loại kháng sinh: Ceptiofut, Oxytetracyclin, Colistin, Kanamycin, Florfnicol để điều trị bệnh. 

Đồng thời, kết hợp với dùng thuốc kháng sinh phải dùng thuốc trợ sức, trợ lực: Cafein, Vitamin B, Vitamin C và chăm sóc nuôi dưỡng tốt heo bệnh. 

Cùng với đó, cần ngừng cho ăn thức ăn giàu tinh bột, tăng khẩu phần thức ăn rau xanh, chất xơ. 

Phòng bệnh 

Khi bệnh xảy ra rất khó kiểm soát và gây thiệt hại cho người chăn nuôi. Do đó, để hạn chế ảnh hưởng của bệnh gây ra, cần có kế hoạch trong việc xử lý và phòng bệnh.  

Phòng bệnh bằng vaccine: Hiện nay vaccine có hiệu quả trong việc phòng bệnh phù đầu ở heo là vaccine chết được chế tạo từ các chủng E. coli dung huyết phân lập ở các ổ dịch phù đầu của heo. Vaccine đã được Viện Thú y quốc gia kiểm định, có tính an toàn và ổn định cao, khả năng tạo đáp ứng miễn dịch tốt và bền vững. Tỷ lệ bảo hộ cao trên 90%. 

Vaccine sử dụng an toàn cho tất cả các lứa tuổi heo từ 7 ngày tuổi trở lên. Tuy nhiên, để phòng bệnh hiệu quả nhất cần tuân thủ hướng dẫn sau: Tiêm cho heo con từ 7 – 10 ngày tuổi. Trước, trong và sau quá trình tiêm vaccine cần chú ý chăm sóc tốt cho heo con. Không tiêm vaccine khi heo con đang mắc bệnh. 

Phòng bệnh bằng biện pháp dinh dưỡng: 

– Tập cho heo ăn sớm để quen dần và nâng cao khả năng tiêu hóa thức ăn. 

– Khi tách đàn cần chia nhỏ các bữa ăn, hạn chế khẩu phần ăn heo con xuống 50% lượng thức ăn hàng ngày. Sau 3 ngày tăng lượng thức ăn từ từ kết hợp bổ sung men tiêu hóa với liều pha nước cho uống hoặc trộn thức ăn.  

– Tăng hàm lượng rau xanh trong khẩu phần ăn cho heo con. 

– Loại bỏ các thành phần protein khó tiêu ra khỏi khẩu phần của heo con giúp làm giảm đáng kể nguy cơ rối loạn tiêu hóa, bao gồm cả bệnh phù thũng. 

– Chế độ ăn bổ sung một số axit hữu cơ và phụ gia giúp kiểm soát sức khỏe đường ruột, có khả năng chống vi khuẩn hiệu quả vì chúng tạo môi trường không phù hợp cho sự phát triển của vi khuẩn trong hệ tiêu hóa.   

– Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu cũng cho thấy, tăng chất xơ thô trong khẩu phần của heo con với hàm lượng hợp lý giúp chống lại nhiều loại bệnh do vi khuẩn gây ra. Để tăng hàm lượng chất xơ, nhiều trại nuôi thường sử dụng lúa mạch và yến mạch xay rối vì chứa nhiều chất dinh dưỡng hơn các nguồn chất xơ khác. Tương tự, bột củ cải đường hoặc cám mỳ cũng hiệu quả trong nhiều trường hợp. Tuy nhiên, chỉ sử dụng các thành phần chất xơ từ những nguồn nguyên liệu không nhiễm độc tố nấm mốc. 

Phòng bệnh bằng vệ sinh thú y: Thực hiện dọn vệ sinh chuồng trại hàng ngày để chuồng luôn khô sạch, định kỳ phun thuốc sát trùng 2 tuần/lần. Có thể sử dụng một số loại thuốc sát trùng: Iodine, Benkocid, Halamid, Cloramin T, B theo hướng dẫn của nhà sản xuất. 

Trong quá trình nuôi, cần đảm bảo nền chuồng luôn khô thoáng, tránh tạo các trũng nước trên mặt nền chuồng để heo con luôn được ấm trong mùa lạnh và mát trong mùa hè. 

Lê Loan