Hiện tại, ở Nam Trung Bộ mưa đã giảm, lũ đang rút dần. Công việc tiếp theo cần làm là khắc phục hậu quả sau đợt mưa lũ lịch sử, tiến tới tái thiết đời sống nhân dân, khôi phục cơ sở hạ tầng, xử lý ô nhiễm môi trường.
Đợt mưa lũ lịch sử – thiệt hại nặng nề
Vừa qua tại khu vực Nam Trung Bộ đã xảy ra mưa lũ đặc biệt lớn, dài ngày, gây lũ lớn và ngập lụt lịch sử, sạt lở tại nhiều địa phương.
Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường tới ngày 24/11, mưa lũ đã làm 102 người chết, mất tích: 91 người chết (Quảng Trị 01, Huế 02, Đà Nẵng 02, Gia Lai 03, Đắk Lắk 63, Khánh Hòa 15 (tăng 01 do tìm thấy 01 người mất tích), Lâm Đồng 05); 11 người mất tích (Đà Nẵng 02, Đắk Lắk 08, Khánh Hòa 01).
221 nhà bị sập đổ, 933 nhà bị hư hỏng, 200.992 nhà bị ngập. 82.147 ha lúa, hoa màu bị thiệt hại, 117.067 ha cây trồng lâu năm bị thiệt hại; hơn 3,3 triệu con gia súc, gia cầm bị chết, cuốn trôi; hơn 1.100 ha thủy sản thiệt hại.
Một số khu vực tại xã Hòa Thịnh (Phú Yên cũ, nay là Đắk Lắk) ngập nặng sáng 23/11. Ảnh: Hoài Nhân
Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng giao thông cũng bị tàn phá nghiêm trọng. Nhiều điểm trên các Quốc lộ 20, 27C bị sát lở. Đường sắt qua khu vực cũng chưa thể khôi phục hoàn toàn.
Hiện các địa phương đang tiếp tục rà soát, tổng hợp thiệt hại; dọn dẹp, vệ sinh môi trường và tổ chức khắc phục hậu quả thiên tai.
Những việc cần làm sau khi lũ rút
Đúc kết từ kinh nghiệm ứng phó nhiều đợt thiên tai, ông Đàm Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Thái Nguyên, nhận định giai đoạn sau lũ cần chuyển trọng tâm sang ba vấn đề cấp bách: làm sạch môi trường, khôi phục hạ tầng và tái thiết sản xuất.
Những vùng bị ngập lụt, môi trường bị ô nhiễm nặng ảnh hưởng đến sức khỏe. Nguồn gây ô nhiễm chủ yếu do phân, rác, nước thải, bãi thu gom, tập kết xử lý chất thải rắn, kho chứa hóa chất, kho chứa thuốc bảo vệ thực vật… bị cuốn chung vào nguồn nước. Các công trình xử lý nước thải, hệ thống thoát nước thải bị phá hủy làm cho phân, rác, nước thải tồn đọng từ các nhà vệ sinh, hệ thống cống rãnh, chuồng trại chăn nuôi tràn trực tiếp ra môi trường. Cây cối, hoa màu bị chết vì bị ngâm trong nước lâu ngày; xác chết của một số loài động vật, gia súc, gia cầm làm phát sinh dịch bệnh cho người và gia súc gia cầm.
Cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát cơ động Công an TP. Hồ Chí Minh hỗ trợ chính quyền địa phương Khánh Hòa dọn dẹp bùn đất tại các trụ sở.
Nước rút đến đâu cần huy động cộng đồng làm vệ sinh môi truờng đến đó vì nếu không làm kịp thời, sẽ khó đẩy được phù sa ra khỏi nhà, sân và đường đi.
Các biện pháp thực hiện gồm: đẩy sạch bùn đất ra khỏi nhà cửa; khơi thông cống rãnh, lấp vũng nước đọng, chôn lấp xác súc vật chết và tẩy uế.
Dọn dẹp vệ sinh nhà cửa, phơi khô quần áo, không treo mắc quần áo ẩm ướt vào một chỗ dễ làm nơi trú ẩn cho muỗi. Thực hiện các biện pháp diệt bọ gậy, loăng quăng và muỗi. Phun hóa chất diệt côn trùng những nơi có nguy cơ cao.
Xử lý xác động vật: Vị trí chôn xác súc vật tốt nhất là ở ngoài đồng, xa các nguồn nước (ao, sông, hồ…) ít nhất 50 m. Có thể chôn xác súc vật ở trong vườn nhưng cần lưu ý là phải cách xa các giếng nước ít nhất 30 m và phải xử lý kỹ bằng hoá chất khử khuẩn tẩy uế.
Đào hố chôn sao cho tất cả xác súc vật được vùi sâu dưới đất ít nhất 0,8 m. Chuyển toàn bộ xác súc vật và hớt một lớp đất khoảng dày khoảng 10 cm chỗ xác súc vật nằm cho vào hố chôn. Đổ 2 – 3 kg vôi bột lên trên hoặc phun dung dịch hoá chất khử khuẩn, tẩy uế rồi lấp đất, lèn chặt. Cắm biển báo hiệu nơi chôn xác súc vật để tránh bị đào bới.
Khử khuẩn nơi có xác súc vật, sau khi chuyển xác súc vật đi chôn phải phun thuốc khử khuẩn hoặc rắc vôi bột vào chỗ đó. Nếu không có vôi bột hay hoá chất khử khuẩn thì có thể tập trung rác (khô) vào chỗ đó và đốt.
Kiểm tra nơi chôn xác súc vật, hàng ngày phải kiểm tra nơi chôn xác súc vật xem có bị súc vật hoặc chuột bọ đào bới hay không. Nếu phát hiện có mùi hôi thối hoặc bị đào bới thì phải lấp lại và rào chắn.
Xử lý nước sinh hoạt sau lũ: Đối với nước khe, nước lần: Tiến hành xử lý nước khe, nước lần theo 3 bước:
– Bước 1: Thau rửa bể chứa nước hoặc vệ sinh khu vực lấy nước đầu nguồn; Vệ sinh, khơi thông bùn đất, rác thải, xác động vật chết khu vực lòng suối, khe, lần đầu nguồn tại vị trí điểm đầu dẫn nước về sử dụng sinh hoạt; Làm vệ sinh bùn đất, rác thải bể chứa nước tập trung đầu nguồn (nếu có); Kiểm tra sửa chữa toàn bộ đường ống dẫn nước từ vị trí lấy nước (vị trí khe, lần nước hoặc bế chứa nước tập trung đầu nguồn) về từng hộ gia đình.
– Bước 2: Biện pháp làm trong nước. Nước suối, khe, lần được dẫn về và chứa vào các dụng cụ chứa nước của các hộ gia đình, cơ quan, công sở (bế, téc, lu, chum…) đủ dùng sinh hoạt trong ngày để đảm bảo làm trong nước; Dùng phèn chua liều lượng 50 gam/1m3 nước, (50 gam tương đương nửa lạng) nếu độ đục nhiều thì tăng lượng phèn chua nhưng tối đa không quá 100 gam/1m3; Tán nhỏ, hoà tan hết phèn chua trong chậu; Cho nước phèn chua đã hòa tan vào bể, téc, lu, chum… chứa nước rồi khuấy đều đảm bảo nước phèn chua hòa tan trong nước sinh hoạt cần làm trong, đợi 30 phút sau mới khử trùng nước.
– Bước 3: Biện pháp Khử trùng nước: Ước lượng nước chứa trong dụng cụ chứa nước (bể, téc, lu, chum…) được dẫn từ khe, lần sau khi đã làm trong như ở bước 2 (tính bằng m3) để xác định hoá chất khử trùng. Cứ 1 m3 nước hoà tan 10 – 20 gam Chloramine B, tương đương 1 đến 2 thìa canh (tuỳ thuộc vào độ đục của nước). Múc một gáo nước (khoảng 1 – 2 lít) và hoà tan lượng hoá chất nói trên vào nước (phải khuấy đều cho tan hết hóa chất). Sau đó, đổ nước hóa chất đã hòa tan vào bể, téc, lu, chum… chứa nước rồi khuấy đều đảm bảo nước khử trùng được hòa tan trong nước sinh hoạt cần khử trùng. Sau 30 phút múc nước lên ngửi có mùi Clo là dùng được. Nếu không ngửi thấy mùi Clo trong nước thì cho thêm khoảng 1/3 thìa canh bột Chloramine B/m3 nước, khuấy đều rồi cho vào bể, téc, lu, chum… chứa nước đến khi nào nước có mùi Chlo mới đảm bảo. Nếu lỡ cho quá nhiều Chloramine B thì đợi đến khi nào bay hết mùi Clo mới sử dụng.
Lưu ý: Không tiến hành khử trùng đồng thời với đánh phèn; Sau khi khử trùng nếu ngửi nước có mùi Clo thì việc khử trùng mới có tác dụng; Nước sau khi đã làm trong, khử trùng vẫn phải đun sôi mới uống được.
Đối với giếng khơi (giếng đào): Tiến hành xử lý nước giếng khơi theo 3 bước:
Bước 1: Thau rửa giếng:
– Làm vệ sinh thành và nền giếng, khơi thông nước ngập lụt quanh giếng.
– Trước khi làm trong và khử trùng nước, phải thau, tát, vét giếng, lấy hết bùn, rác và rửa thành giếng.
Bước 2: Biện pháp làm trong nước
– Dùng phèn chua liều lượng 50 gam/m3 nước, (50 gam tương đương nửa lạng) nếu độ đục nhiều thì tăng lượng phèn chua nhưng tối đa không quá 100 gam/m3.
– Tán nhỏ, hoà tan hết phèn chua trong chậu.
– Cho nước phèn chua vào gàu múc nước thả mạnh xuống giếng rồi kéo gàu lên xuống khoảng 10 lần, đợi 30 phút sau mới khử trùng nước.
Bước 3: Biện pháp Khử trùng nước giếng:
– Ước lượng nước trong giếng (tính bằng m3) để xác định hoá chất khử trùng. Cứ 1 m3 nước hoà tan 10 – 20 gam Chloramine B, tương đương 1 đến 2 thìa canh (tuỳ thuộc vào độ đục của nước).
– Múc một gàu nước và hoà tan lượng hoá chất nói trên vào nước (phải khuấy đều cho tan hết hóa chất). Sau đó, thả mạnh gàu xuống giếng, kéo gàu lên xuống khoảng 10 lần. Sau 30 phút múc nước lên ngửi có mùi Chlo là dùng được. Nếu không ngửi thấy mùi Chlo trong nước thì cho thêm khoảng 1/3 thìa canh bột Chloramine B/m3 nước, khuấy đều rồi cho vào giếng đến khi nào nước có mùi Clo mới đảm bảo.
– Dùng nước giếng này tưới lên thành giếng để khử trùng.
– Giếng đã khử trùng sau 30 phút mới sử dụng nước (phải đảm bảo lượng Clo dư (0,3 – 0,5mg/lít). Nếu lỡ cho quá nhiều Chloramine B thì đợi đến khi nào bay hết mùi Clo mới sử dụng…
Lưu ý: Không tiến hành khử trùng đồng thời với đánh phèn. Sau khi khử trùng nếu ngửi nước có mùi Clo thì việc khử trùng mới có tác dụng. Nước sau khi đã làm trong, khử trùng vẫn phải đun sôi mới uống được.
Khử trùng môi trường
– Toàn bộ khu vực dân cư, cơ quan, đơn vị, khu vực công cộng, đặc biệt là khu vực tập trung đông người như: trường học, bệnh viện, chợ… cần phải được thực hiện tiêu độc, khử trùng theo hướng dẫn của ngành y tế để đảm bảo không phát sinh, lây lan bệnh dịch sau lũ.
– Bố trí kinh phí và cán bộ để thực hiện phun hóa chất tiêu độc khử trùng theo hướng dẫn của ngành y tế cho toàn bộ các hộ gia đình, các cơ quan, đơn vị (trường học, bệnh viện…) và khu vực công cộng (chợ, đường giao thông…) trong khu vực trung tâm lũ. Trong đó, đặc biệt là các điểm có phát hiện xác người, động vật chết.
Những ngày sau lũ là thời điểm “hậu quả kép” khi vừa phải khắc phục thiệt hại, vừa đối mặt nguy cơ dịch bệnh, mất an toàn. Vì vậy, việc thực hiện đúng và kịp thời các bước như đảm bảo an toàn tính mạng, dọn vệ sinh, xử lý nước sạch, bảo đảm thực phẩm, phòng ngừa dịch bệnh, nhanh chóng ổn định cuộc sống.
Sau đây là 10 biện pháp đơn giản mà người dân có thể thực hiện để phòng tránh nguy cơ bùng phát dịch bệnh trong và sau bão lũ:
- Nước rút đến đâu, vệ sinh đến đấy; thu gom, xử lý, chôn xác súc vật.
- Thau rửa bể nước, giếng nước, dụng cụ chứa nước.
- Thường xuyên rửa tay với xà phòng.
- Vệ sinh cá nhân hàng ngày, rửa chân sạch sẽ và lau khô kẽ ngón chân.
- Tiêu diệt loăng quăng/bọ gậy, diệt muỗi.
- Khám và điều trị tại các cơ sở y tế gần nhất khi nghi ngờ nhiễm bệnh.
- Mắc màn khi ngủ kể cả ban ngày.
- Ăn thức ăn nấu chín và uống nước đun sôi.
- Chọn thực phẩm an toàn, vệ sinh.
- Khử trùng nước ăn uống và sinh hoạt theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
Ngoài ra, để cuộc sống sớm trở lại bình thường, khôi phục hoạt động sản xuất kinh doanh, cần sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng.
Tại công điện số 227/CĐ-TTg ngày 23/11/2025, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các bộ ngành, địa phương tập trung khắc phục hậu quả, khôi phục sản xuất kinh doanh, ổn định đời sống Nhân dân sau mưa lũ tại khu vực Nam Trung Bộ.
Theo đó, ngoài công tác dọn dẹp, vệ sinh sau lũ, Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương hướng dẫn, hỗ trợ các địa phương tập trung khôi phục sản xuất nông nghiệp (hỗ trợ vật tư, cây giống, con giống, thuốc thú y để khôi phục sản xuất, …); khắc phục sớm nhất các công trình thủy lợi, hồ đập bị hư hỏng.
Bộ Tài chính được giao khẩn trương rà soát, cập nhật, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về các giải pháp khắc phục hậu quả thiên tai, phục hồi sản xuất tại các địa phương khu vực Trung Bộ, trình Chính phủ trước ngày 26/11/2025.
Ngoài ra, Bộ Tài chính sớm triển khai các chính sách giãn, hoãn, miễn, giảm thuế, phí, lệ phí, … đối với các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp bị thiệt hại do thiên tai theo quy định; chỉ đạo doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm khẩn trương thực hiện bồi thường tổn thất cho bên mua bảo hiểm nhanh chóng, đầy đủ, kịp thời theo quy định; kịp thời xử lý xuất cấp hàng dự trữ quốc gia để hỗ trợ địa phương theo thẩm quyền.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các ngân hàng, tổ chức tín dụng triển khai các chính sách tín dụng (giãn nợ, hoãn nợ, miễn, giảm lãi suất ngân hàng, …) đối với các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp bị thiệt hại do thiên tai theo quy định của pháp luật để khôi phục sản xuất, kinh doanh cho người dân và doanh nghiệp.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng khẩn trương hướng dẫn, hỗ trợ các địa phương khắc phục, thông tuyến nhanh nhất các tuyến giao thông bị sạt lở, nhất là trên các tuyến cao tốc, quốc lộ và trục giao thông chính; chủ động rà soát, triển khai các giải pháp căn cơ bảo đảm ổn định an toàn cho các tuyến giao thông.
Bộ trưởng Bộ Công Thương chỉ đạo EVN tập trung hỗ trợ địa phương khôi phục hệ thống cung cấp điện tại các xã phường bị ảnh hưởng bởi lũ lụt; khẩn trương khôi phục sản xuất công nghiệp; bảo đảm nguồn cung hàng hóa thiết yếu, không để xảy ra tình trạng khan hàng, đầu cơ, găm hàng tăng giá, mất ổn định thị trường.
Hi vọng rằng, với các giải pháp cấp bách, căn cơ và có tính lâu dài cùng sự nỗ lực của Nhân dân vùng bị ảnh hưởng mưa lũ, khu vực Nam Trung Bộ sẽ sớm ổn định, vững vàng hơn, để xây dựng một cuộc sống an toàn, bền vững hơn sau thiên tai.
Minh Thành
Nguồn: Tạp chí Kinh tế Môi trường
