(Người Chăn Nuôi) – Cục Chăn nuôi và Thú y cảnh báo, virus dịch tả lợn châu Phi đang lưu hành nhiều chủng tái tổ hợp, trong khi các loại vaccine hiện hành chỉ có tác dụng phòng bệnh với genotype II. Các địa phương cần siết chặt an toàn sinh học, giám sát giải trình tự gene và sử dụng vaccine theo hướng dẫn để bảo vệ đàn lợn.
Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) vừa có công văn số 2481/CNTY-DT gửi các Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các đơn vị trực thuộc Cục cùng doanh nghiệp sản xuất vaccine về việc cập nhật tình hình lưu hành virus dịch tả lợn châu Phi (DTLCP) và danh mục vaccine phòng bệnh đã được cấp phép.
Công văn nêu rõ, bức tranh dịch tễ phức tạp hơn trước, với sự xuất hiện nhiều mẫu virus tái tổ hợp giữa genotype I và II, trong khi các loại vaccine hiện hành chỉ có tác dụng phòng bệnh đối với chủng genotype II.
Theo báo cáo tổng hợp giai đoạn 2023 – 2025, Cục Chăn nuôi và Thú y đã tiến hành giám sát chủ động và bị động, lấy mẫu và giải trình tự gene đối với nhiều bệnh phẩm thu thập trên cả nước. Riêng trong năm 2025, có 252 mẫu được giải trình tự gene và xét nghiệm bằng phương pháp rRT-PCR.
Kết quả cho thấy, ngoài sự lưu hành phổ biến của chủng virus DTLCP genotype II có độc lực cao, đã phát hiện tỷ lệ đáng kể các mẫu virus tái tổ hợp giữa genotype I và II. Điều này đồng nghĩa với việc virus DTLCP tại Việt Nam đang có sự biến đổi, tạo ra nguy cơ tiềm ẩn khó lường cho công tác phòng, chống dịch.
Tổng số 252 mẫu virus có sự bố rộng khắp từ các tỉnh miền núi phía Bắc, khu vực đồng bằng sông Hồng, miền Trung đến các tỉnh Nam Bộ. Đây là dấu hiệu cảnh báo dịch bệnh không còn tập trung ở một khu vực nhất định mà có thể xuất hiện bất kỳ đâu nếu không kiểm soát chặt chẽ.
Song song với việc công bố tình hình dịch tễ, Cục Chăn nuôi và Thú y cũng cập nhật danh sách ba loại vaccine phòng DTLCP đã được cấp phép lưu hành tại Việt Nam. Đó là NAVET-ASFVAC do Công ty CP Thuốc thú y Trung ương (Navetco) sản xuất, AVAC ASF LIVE của Công ty CP AVAC Việt Nam và Dacovet-ASF2 do Tập đoàn Dabaco cung ứng. Các vaccine này đều được chế từ chủng virus nhược độc, có khả năng bảo vệ đàn lợn trước virus DTLCP genotype II. Tuy nhiên, theo khẳng định của Cục, vaccine sẽ không có tác dụng đối với những chủng virus thuộc kiểu gene khác.
Vaccine dịch tả lợn châu Phi NAVET-ASFVAC của Công ty Navetco. Ảnh: Nguyễn Đức
Trong bối cảnh đó, Cục Chăn nuôi và Thú y khuyến cáo các địa phương tuyệt đối không được chủ quan, sử dụng vaccine phải dựa trên cơ sở giám sát khoa học, cụ thể là kết quả phân tích kiểu gene virus đang lưu hành trên địa bàn. Việc tiêm phòng tràn lan, không đúng đối tượng có thể gây lãng phí, thậm chí dẫn đến nguy cơ thất bại trong kiểm soát dịch bệnh.
Để chủ động ứng phó, Cục Chăn nuôi và Thú y đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành phố triển khai đồng bộ giải pháp phòng, chống DTLCP theo Luật Thú y, kế hoạch quốc gia phòng, chống dịch giai đoạn 2020 – 2025 và các chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Các địa phương cần tổ chức lấy mẫu giám sát định kỳ, gửi về phòng xét nghiệm thuộc Cục để giải trình tự gene, từ đó xác định chính xác kiểu gene virus đang lưu hành. Đây sẽ là căn cứ khoa học quan trọng trong việc lựa chọn vaccine phù hợp.
Cục cũng yêu cầu cơ quan thú y các tỉnh, thành phố tăng cường giám sát sau tiêm vaccine. Các phản ứng sau tiêm, dù tích cực hay bất lợi, đều cần được ghi nhận và báo cáo kịp thời để phục vụ đánh giá hiệu quả thực địa. Chỉ những vaccine đã được cấp giấy chứng nhận lưu hành tại Việt Nam mới được phép sử dụng, đồng thời người chăn nuôi phải tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất và khuyến cáo của cơ quan thú y.
Đối với doanh nghiệp sản xuất vaccine, cần phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chuyên môn trực thuộc để thực hiện giám sát, đánh giá hiệu quả và gửi kết quả báo cáo định kỳ. Đây là cơ sở khoa học quan trọng để Nhà nước xem xét điều chỉnh chính sách hoặc đưa ra khuyến cáo mới trong bối cảnh dịch tễ diễn biến khó lường. Nếu có vướng mắc trong quá trình triển khai, doanh nghiệp cần phản ánh kịp thời bằng văn bản để được hỗ trợ giải quyết.
Công văn cũng nhấn mạnh vai trò quyết định của an toàn sinh học trong chăn nuôi. Cục khẳng định, tiêm vaccine chỉ là công cụ hỗ trợ nhằm giảm thiểu rủi ro, trong khi an toàn sinh học nghiêm ngặt tại trang trại, cơ sở giết mổ và trên toàn chuỗi sản xuất – lưu thông mới là nền tảng bền vững để bảo vệ đàn lợn. Các biện pháp như vệ sinh tiêu độc khử trùng định kỳ, kiểm soát nguồn gốc giống, hạn chế vận chuyển động vật chưa qua kiểm dịch, quản lý tốt khách ra vào trại đều phải được duy trì thường xuyên.
Cục Chăn nuôi và Thú y khuyến cáo người nuôi chủ động thông báo cho cơ quan thú y khi đàn lợn có dấu hiệu bất thường, không tự ý dùng vaccine chưa được phép lưu hành và phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình tiêm phòng. Đồng thời, việc theo dõi sau tiêm và báo cáo kết quả sẽ góp phần cung cấp dữ liệu quan trọng, giúp cơ quan chức năng đánh giá đúng hiệu lực vaccine trong điều kiện thực tế tại Việt Nam.
Thùy Khánh
