(Người Chăn Nuôi) – Bệnh thương hàn với tỷ lệ chết cao trên gà con và gây thiệt hại lớn trong quá trình nuôi gà đẻ trứng. Do đó, việc phát hiện sớm triệu chứng của bệnh và hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh sẽ giúp người nuôi tìm được hướng xử lý hiệu quả.
Nguyên nhân
Bệnh do vi khuẩn Salmonella gallinarum gây ra khi sức đề kháng của gà bị suy giảm hoặc do tác động bởi các yếu tố khác bên ngoài. Loài vi khuẩn này có sức đề kháng cao, được tìm thấy trong môi trường tự nhiên, trong máu của động vật.
Đặc điểm dịch tễ
Bệnh thường xảy ra ở thể cấp tính ở gà con và mãn tính ở gà lớn, gây thiệt hại khá lớn cho người chăn nuôi, tỷ lệ chết cao 70 – 100% ở thể cấp tính.
Đường lây truyền: Bệnh có thể lây lan từ mẹ sang con và truyền giữa các con gà trong đàn. Vi khuẩn từ buồng trứng xâm nhập vào phôi hoặc từ lỗ huyệt lây lan qua vỏ trứng, rồi vào trong máy ấp trứng và truyền lây cho gà con. Quá trình lây truyền ngang có thể xảy ra thông qua tiếp xúc trực tiếp với cá thể bệnh hoặc gián tiếp thông qua tiếp xúc với thức ăn, nước uống, chất thải hay dụng cụ chăn nuôi mang mầm bệnh.
Đối tượng mắc bệnh: Bệnh xuất hiện ở mọi lứa tuổi, từ gà mới nở, gà vài tuần tuổi cho đến khi gà trưởng thành, nhưng thường gặp nhiều ở gà đẻ trứng. Vịt, cút, chim trĩ, chim công, chim sẻ… các loài thủy cầm hay các loài chim hoang đều mẫn cảm.
Cơ chế gây bệnh: Sau khi đi vào cơ thể, vi khuẩn đi vào đường máu gây nhiễm trùng huyết, làm lá lách sưng to viêm loét ở ruột, gà bị tiêu chảy nặng, phân bết và bịt kín ở hậu môn, một số gà con sẽ chết ở giai đoạn này.
Gà con có thể bị nhiễm bệnh do vi khuẩn lây truyền qua trứng của gà mái bệnh. Ảnh: Mwiah
Triệu chứng
Trên gà con: Gà con có thể bị nhiễm bệnh thương hàn trực tiếp nên trong quá trình ấp, nếu theo dõi sẽ phát hiện đàn gà bị bệnh. Cuối ngày 18, khi chuyển gà từ máy ấp sang máy nở, dấu hiệu đầu tiên là gà mổ mỏ nhưng phôi chết nhiều. Phôi không chết thì gà con nở ra sẽ yếu ớt và còi cọc. Cuối ngày 21, gà con bị chết do quá yếu khi không đạp vỡ vỏ chui ra được.
Gà con ốm yếu, ủ rũ, lông xơ xác, mắt lim dim, kêu liên hồi, không ăn, tụ tập gần đèn sưởi ấm. Nền chuồng xuất hiện nhiều bãi phân trắng như phân cò. Phân dính bết vào hậu môn làm tắt hậu môn, không đi tiểu được, bụng to dần rồi chết.
Gà mắc bệnh sẽ có tỷ lệ chết cao ở hai thời điểm sau đây: Từ ngày 5 – 7 sau khi nở, gà con chết do nở từ trứng đã bị nhiễm bệnh. Từ ngày 13 – 15 thì gà con chết do nhiễm bệnh từ máy ấp trứng.
Gà trưởng thành: Bệnh thường xảy ra ở thể mãn tính, gà bệnh thường có biểu hiện như tiêu chảy phân loãng màu xanh, khát nước, mào nhợt nhạt. Đôi khi xảy ra ở thể cấp tính do nhiễm trùng huyết, gà đột nhiên ủ rũ, bỏ ăn, tiêu chảy nặng. Bệnh cấp tính có thể xảy ra với gà lớn ở thể nhiễm trùng huyết, ỉa chảy, thời gian nung bệnh từ vài ngày đến 3 tuần, tỷ lệ chết 30 – 90%.
Gà đẻ: Gà mái bị bệnh xoang bụng tích nước do viêm buồng trứng và viêm phúc mạc, bụng gà trễ xuống; Gà ốm yếu, giảm ăn, sụt cân; Sản lượng trứng giảm đột ngột; Nhiều trứng non, méo mó, dễ vỡ, chất lượng trứng kém; Vỏ trứng xù xì, lòng đỏ trứng có máu.
Bệnh tích
Gà con: Gan, lách sưng to, có nhiều hoại tử lấm tấm màu trắng; Bên cạnh đó, phổi, tim, thành dạ dày, cơ màng bụng cũng có nhiều điểm hoại tử có màu trắng xám nhạt; Màng ngoài tim dày đục, chứa nhiều dịch rỉ vàng; Trên niêm mạc ruột có các mảng trắng; Lách sưng to, thận sung huyết đỏ; Dạ dày bị cô đọng có màu vàng.
Gà trưởng thành: Da bị sẫm màu do bại huyết; Gan sưng to có hoại tử xuất hiện màu trắng xám và vàng nhạt; Túi mật to, ruột viêm đỏ và loét rộng; Viêm phúc mạc, viêm cơ tim, dịch hoàn xuất hiện nốt hoại tử, có nguy cơ bị teo.
Gà đẻ: Buồng trứng viêm, ống dẫn trứng và nang trứng bị biến dạng.
Phòng bệnh
Chuồng chăn nuôi cần được xây dựng ở nơi có địa hình cao ráo, bằng phẳng nhằm tránh ngập nước vào mùa mưa. Hướng chuồng trại cần tránh được gió lùa và ánh nắng mặt trời trực tiếp. Đảm bảo chuồng trại luôn sạch sẽ, khô ráo, thoáng mát vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông.
Trứng ấp phải được nhập từ những cơ sở không có bệnh. Lựa chọn nhà cung cấp giống uy tín.
Loại bỏ phân, chất độn chuồng cũ định kỳ, rải vôi bột xung quanh chuồng. Phun thuốc sát trùng chuồng trại và các dụng cụ chăn nuôi định kỳ 1 lần/tuần. Xử lý chất thải đúng cách để đảm bảo vệ sinh môi trường. Luôn chú ý lớp nền lót chuồng, không nên để ẩm ướt. Nên trải mỏng và thay định kỳ là tốt nhất.
Cung cấp thức ăn đủ chất dinh dưỡng, không bị ẩm, mốc, hoặc biến chất. Nước uống phải sạch, không có chất độc, và thay thường xuyên. Sử dụng máng ăn, máng uống hợp vệ sinh, tránh để nước đọng lại gây ẩm ướt. Bổ sung các nguyên tố vi lượng, vitamin để tăng sức đề kháng cho gà.
Thường xuyên kiểm tra, quan sát đàn gà để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
Trị bệnh
Khi phát hiện bệnh, phải cách ly những con ốm yếu, có biểu hiện bệnh tật ra khỏi đàn để theo dõi và điều trị riêng, tránh lây lan bệnh ra cả đàn. Xử lý phân gà, rác chất độn chuồng. Vì vi khuẩn thương hàn sống dai nhưng lại khá nhạy cảm với thuốc sát trùng, do đó, cần lập tức khử trùng chuồng trại cả trong lẫn ngoài mỗi ngày trong suốt thời gian điều trị bệnh. Nên phu khử trùng vào thời điểm trời ấm, khô nhất trong ngày (khoảng 13 – 15h). Dùng Fomaline để xông lò ấp trứng để tiêu diệt mầm bệnh.
Những con gà dính phân ở hậu môn cần gỡ ra và cắt bớt lông ở hậu môn. Gà mắc bệnh thương hàn, điều trị thường ít mang lại hiệu quả. Người nuôi có thể trộn Tetracyclin hoặc Oxytetracycline vào thức ăn, lượng 1 – 2 g/10 kg thức ăn, cho ăn 5 – 7 ngày. Dùng thuốc Streptomycin để tiêm bắp.
Ngoài việc sử dụng thuốc trị bệnh thương hàn gà, người nuôi cần bổ sung thêm các chất điện giải, vitamin, men tiêu hóa, khoáng chất để tăng cường sức khỏe cho gà nuôi. Hòa dung dịch B – Complex vào nước cho uống với lượng 50 ml/3 lít nước cho 100 gà uống.
Thanh Hiếu
