(Người Chăn Nuôi) – Với phương pháp này, người nuôi cần phải đảm bảo kỹ thuật trong khâu chuẩn bị, bảo quản và sử dụng, để phát huy tối đa giá trị sinh học của thảo dược mà vẫn an toàn, hiệu quả, bền vững.
Phân loại phương pháp sử dụng
Tùy theo mục tiêu ứng dụng, điều kiện chuồng trại và khả năng tiếp cận nguyên liệu tại chỗ, người chăn nuôi có thể lựa chọn một hoặc kết hợp nhiều phương pháp bổ sung thảo dược sau:
◆ Thảo dược phối trộn trực tiếp trong thức ăn tinh (cám công nghiệp): Đây là phương pháp phổ biến và dễ áp dụng trong các mô hình chăn nuôi quy mô vừa và nhỏ. Các loại thảo dược như tỏi (Allium sativum), nghệ vàng (Curcuma longa), lá đinh lăng, cam thảo, cây chó đẻ, xuyên tâm liên, hoặc hỗn hợp cây cỏ địa phương được phơi khô, nghiền mịn, rồi trộn đều vào khẩu phần ăn theo tỷ lệ từ 0,5 – 2% khối lượng cám. Tỏi và nghệ thường dùng trong giai đoạn úm, giúp tăng tỷ lệ sống, cải thiện tốc độ tăng trưởng và giảm tiêu chảy. Trong giai đoạn hậu bị hoặc đẻ, cây cam thảo và đinh lăng được ưa chuộng do tác dụng phục hồi thể trạng và hỗ trợ hô hấp.
◆ Sử dụng nước sắc hoặc dịch chiết thảo dược pha vào nước uống: Một số thảo dược có thể đun nấu lấy nước sắc hoặc ngâm rượu, sau đó pha loãng để cho gia cầm uống trong ngày. Phương pháp này phù hợp với các loại thảo dược chứa hoạt chất dễ tan trong nước như cam thảo, lá trầu không, lá lốt, lá ổi, vỏ cây mộc hương, bồ công anh… Khi áp dụng, cần chú ý nồng độ pha và thời điểm sử dụng: nên cho uống luân phiên 3 – 5 ngày/tuần, đặc biệt trong các giai đoạn nhạy cảm như thay lông, thay đổi thời tiết, sau khi tiêm vaccine. Ví dụ: nước sắc cam thảo có thể dùng trong 2 – 3 ngày liên tục để giảm stress nhiệt và kích thích thèm ăn.
◆ Sử dụng chế phẩm thảo dược công nghiệp (chiết xuất, tinh dầu, dạng viên): Trong chăn nuôi công nghiệp, để kiểm soát chính xác liều lượng và hàm lượng hoạt chất, nhiều trang trại chọn sử dụng các chế phẩm thương mại từ thảo dược. Đây là các sản phẩm đã được tiêu chuẩn hóa, thường ở dạng viên, bột tan, hoặc nhũ dịch, dễ phối trộn vào thức ăn hoặc nước uống. Một số dòng sản phẩm nổi bật sử dụng chiết xuất từ gừng, húng quế, quế, tỏi, xuyên tâm liên hoặc lá neem Ấn Độ. Những sản phẩm này giúp cải thiện tỷ lệ chuyển hóa thức ăn (FCR), tăng khả năng đề kháng đường ruột, đồng thời giảm thiểu mùi hôi chuồng trại do cải thiện vi sinh vật có lợi trong hệ tiêu hóa.
◆ Ủ men thảo dược cùng nguyên liệu thức ăn tại chỗ: Đây là phương pháp kỹ thuật cao, tận dụng vi sinh vật hữu ích (như Bacillus subtilis, Lactobacillus sp., Saccharomyces cerevisiae) để lên men thảo dược cùng nguyên liệu như cám gạo, bã đậu nành, bắp nghiền… tạo ra thức ăn sinh học giàu dinh dưỡng và dễ tiêu hóa. Quá trình lên men làm tăng sinh các enzyme tiêu hóa, axit hữu cơ và phân hủy bớt các chất kháng dinh dưỡng trong nguyên liệu gốc. Các loại thảo dược như cây đinh lăng, lá khổ sâm, vỏ cây keo dậu, rau sam… thường được dùng trong hình thức này. Quy trình cần tuân thủ điều kiện nhiệt độ (30 – 370C), độ ẩm nguyên liệu (khoảng 30%), thời gian lên men 2 – 4 ngày và đảm bảo không có hiện tượng mốc hoặc thối hỏng.
Lưu ý kỹ thuật
Dù là nguyên liệu tự nhiên, việc sử dụng thảo dược trong chăn nuôi cần tuân thủ kỹ thuật và kiến thức chuyên môn để tránh gây phản tác dụng. Một số điểm quan trọng bao gồm:
- Thảo dược tươi phải được sơ chế sạch, tránh tồn dư thuốc BVTV hoặc nấm mốc.
- Không sử dụng quá liều hoặc kéo dài liên tục, đặc biệt với các loại có hoạt tính sinh học mạnh như xuyên tâm liên, cây chó đẻ răng cưa, quế chi.
- Nên sử dụng kết hợp 2 – 3 loại thảo dược với cơ chế tác dụng bổ sung thay vì dùng đơn lẻ.
- Không dùng đồng thời với kháng sinh, vaccine hoặc thuốc hóa dược mà chưa có khuyến cáo cụ thể.
Phương Đông
