(Người Chăn Nuôi) – Trước xu hướng siết chặt quy định bền vững, việc sản xuất thức ăn chăn nuôi không dùng khô đậu trở nên tất yếu, nhưng cũng đầy thách thức về dinh dưỡng và công nghệ.
Từ nhiều thập kỷ nay, khô đậu nành được xem là “vua” của các nguồn đạm thực vật trong thức ăn chăn nuôi, nhờ hàm lượng protein cao (44 – 48%), dễ tiêu hóa và giàu lysine – axit amin thiết yếu cho heo và gia cầm, đặc biệt khi kết hợp cùng ngô. Tuy nhiên, việc phụ thuộc quá lớn vào nguồn nguyên liệu này đang đặt ra loạt vấn đề: biến động giá, phụ thuộc nhập khẩu và trên hết là tác động môi trường do nạn phá rừng và phát thải carbon ở các nước xuất khẩu lớn.
Chính vì vậy, Liên minh châu Âu (EU) đang thúc đẩy các sáng kiến giảm nhập khẩu nguyên liệu liên quan đến phá rừng, buộc ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi phải tìm kiếm nguồn protein thay thế. Các quốc gia khác phụ thuộc vào nhập khẩu khô đậu cũng theo dõi sát xu hướng này, mở ra làn sóng nghiên cứu và thử nghiệm nhiều lựa chọn mới.
Không thiếu nhưng cần chọn lọc
Khô cải dầu (canola meal) có hàm lượng đạm 35 – 40% và thành phần axit amin tương đối cân đối, tuy nhiên thiếu lysine so với khô đậu nành. Chất glucosinolate có thể ảnh hưởng đến tuyến giáp và giảm độ ngon miệng, nhưng nhờ lai tạo giống mới, yếu tố chống dinh dưỡng này đã giảm đáng kể. Ở Canada, một số giống canola lai thậm chí có thể thay thế hoàn toàn khô đậu nành mà không ảnh hưởng đến tăng trưởng vật nuôi.
Khô dầu hướng dương chứa hàm lượng đạm dao động 28 – 42% tùy mức bóc vỏ, song tỷ lệ xơ cao hạn chế sử dụng cho heo và gia cầm. Bù lại, đây là nguồn protein bổ sung tốt cho gia súc nhai lại, có sẵn tại nhiều khu vực và phù hợp trong khẩu phần cân bằng. Tuy nhiên, chất lượng khô hướng dương giữa các nước sản xuất còn không đồng đều.
Trong khi đó, đạm từ đậu Hà Lan và cây họ đậu chứa 23 – 25% protein thô, giàu lysine nhưng thiếu methionine và cysteine – hai axit amin chứa lưu huỳnh. Dễ tiêu hóa và ít yếu tố chống dinh dưỡng hơn so với nhiều loại đậu khác, đậu Hà Lan có thể thay thế một phần khô đậu nành trong khẩu phần heo và gia cầm nếu cân đối năng lượng và axit amin hợp lý.
Bột gluten ngô là sản phẩm phụ của công nghiệp tinh bột ngô, chứa khoảng 60% protein, giàu axit amin chứa lưu huỳnh nhưng thiếu lysine. Do năng lượng cao, nó phù hợp cho gia cầm, song cần bổ sung nguồn lysine tổng hợp hoặc phối hợp với nguyên liệu khác.
Nguồn đạm từ bột thịt, bột xương hay phụ phẩm gia cầm có giá trị dinh dưỡng cao (PAPs), từng bị hạn chế do lo ngại bệnh bò điên (BSE), nhưng nay được tái sử dụng trong điều kiện kiểm soát an toàn nghiêm ngặt. PAPs đặc biệt hiệu quả với vật nuôi đơn dạ dày, dù các nhà máy thức ăn vẫn còn e dè trong ứng dụng đại trà.
Vượt rào cản và giới hạn
Việc rời bỏ khô đậu nành không đơn giản, bởi các nguồn thay thế thường thiếu hoặc thừa axit amin thiết yếu, buộc phải bổ sung axit amin tổng hợp – vốn đắt đỏ và không phải lúc nào cũng sẵn có. Một số nguyên liệu chứa tannin, glucosinolate hay chất ức chế enzyme tiêu hóa. Các phương pháp xử lý nhiệt, ép đùn hoặc lên men giúp giảm tác động này, song làm tăng chi phí. Ngoài ra, ở những nơi khô đậu nành rẻ và dồi dào, các nguyên liệu thay thế khó cạnh tranh. Trong khi đó, việc mở rộng sản xuất các nguồn đạm mới như côn trùng hay cây họ đậu đòi hỏi đầu tư hạ tầng, chuỗi cung ứng và diện tích trồng trọt đáng kể.
Để thay thế khô đậu nành mà không ảnh hưởng đến năng suất, các nhà sản xuất cần: Phối trộn nhiều nguồn đạm có cấu trúc axit amin bổ sung cho nhau; Bổ sung axit amin tổng hợp để điều chỉnh cân bằng dinh dưỡng đến cấp độ 10 axit amin thiết yếu, thay vì chỉ bốn hoặc năm như thông thường; Cải tiến công nghệ xử lý nguyên liệu như lên men, giúp tăng khả năng tiêu hóa và giảm ANFs; Ứng dụng dinh dưỡng chính xác nhằm tối ưu hóa hiệu quả sử dụng dưỡng chất và giảm lãng phí.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh tiềm năng của các công thức “không khô đậu nành”. Thí nghiệm với đậu Hà Lan và khô cải dầu trong khẩu phần heo cho thấy không ảnh hưởng đến tăng trọng nếu khẩu phần được cân đối tốt. Protein côn trùng từ ấu trùng ruồi lính đen hay sâu meal có thể thay thế đạm đậu nành trong thức ăn gia cầm mà không giảm hiệu quả tăng trưởng. Những kết quả này cho thấy tầm quan trọng của công thức dinh dưỡng linh hoạt và tiếp tục nghiên cứu để khai thác tối đa giá trị của các nguồn đạm thay thế.
Mi Lan
(Theo Allaboutfeed)
