Hiện tượng trứng gà có vỏ chỗ dày chỗ mỏng, bám nhiều vôi và dễ vỡ là vấn đề phổ biến trong chăn nuôi gà đẻ. Đây là kết quả của nhiều yếu tố phức tạp liên quan đến sinh lý, dinh dưỡng, môi trường và quản lý đàn gà. Chúng tôi sẽ giải thích chi tiết từng nguyên nhân và cơ chế gây ra hiện tượng này.
Quá trình hình thành vỏ trứng
Trước hết, để hiểu vấn đề, chúng ta cần nắm được quá trình hình thành vỏ trứng:
Vỏ trứng được hình thành tại tuyến vỏ (hay còn gọi là “shell gland”) của gà mái. Quá trình này mất khoảng 18-20 giờ, trong đó có khoảng 12-14 giờ dành cho việc hình thành vỏ cứng. Vỏ trứng chủ yếu được cấu tạo từ canxi carbonat (CaCO₃, chiếm khoảng 94%), cùng với một lượng nhỏ magiê carbonat, canxi phosphat và các protein.
Các nguyên nhân chính dẫn đến vỏ trứng không đồng đều và dễ vỡ
1. Vấn đề về dinh dưỡng
Thiếu canxi hoặc phospho:
- Canxi là thành phần chính của vỏ trứng. Khi gà thiếu canxi, cơ thể sẽ lấy canxi từ xương để hình thành vỏ trứng, nhưng lượng canxi này thường không đủ và không ổn định, dẫn đến vỏ trứng mỏng và không đồng đều.
- Tỷ lệ canxi:phospho không cân đối cũng ảnh hưởng đến khả năng hấp thu và sử dụng canxi. Tỷ lệ lý tưởng là khoảng 2:1.
Thiếu vitamin D3:
- Vitamin D3 đóng vai trò quan trọng trong chuyển hóa canxi và phospho. Thiếu vitamin D3 sẽ làm giảm khả năng hấp thu canxi từ thức ăn, ngay cả khi lượng canxi trong khẩu phần đã đủ.
Mất cân bằng chất điện giải:
- Natri, kali và clo tham gia vào quá trình tạo ra ion bicarbonate (HCO₃⁻), thành phần cần thiết để kết hợp với canxi tạo thành canxi carbonat của vỏ trứng.
Thiếu magiê, mangan và kẽm:
- Các khoáng chất vi lượng này tham gia vào quá trình enzyme và tổng hợp protein trong cấu trúc vỏ trứng.
2. Yếu tố tuổi tác
Gà càng già thì khả năng sản xuất vỏ trứng chất lượng càng giảm do:
- Trứng có kích thước lớn hơn nhưng lượng canxi để tạo vỏ không tăng tương ứng
- Khả năng hấp thu và chuyển hóa canxi giảm
- Tốc độ tiết canxi vào tuyến vỏ giảm
3. Stress nhiệt
- Khi nhiệt độ môi trường cao (trên 30°C):
- Gà thở gấp để tản nhiệt, thải ra nhiều CO₂
- Dẫn đến giảm ion bicarbonate trong máu (respiratory alkalosis)
- Giảm khả năng hình thành canxi carbonat cho vỏ trứng
- Giảm tiêu thụ thức ăn, dẫn đến giảm lượng canxi và các chất dinh dưỡng khác
4. Bệnh tật và ký sinh trùng
- Bệnh viêm phế quản truyền nhiễm (IB) ảnh hưởng trực tiếp đến tuyến vỏ và chất lượng vỏ trứng
- Bệnh Newcastle gây stress cho gà, ảnh hưởng đến chất lượng vỏ
- Ký sinh trùng làm giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng
5. Yếu tố di truyền
Các giống gà khác nhau có khả năng tạo vỏ trứng khác nhau. Gà được chọn lọc để đẻ nhiều thường có xu hướng tạo ra trứng với vỏ mỏng hơn do phải phân bổ canxi cho nhiều trứng hơn.
6. Vấn đề quản lý
Thời gian chiếu sáng không phù hợp:
- Ảnh hưởng đến nhịp điệu nội tiết tố, dẫn đến rối loạn quá trình tạo vỏ trứng
Chất lượng nước kém:
- Nước chứa quá nhiều muối hoặc các chất gây ô nhiễm có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu chất dinh dưỡng
Mật độ nuôi quá cao:
- Gây stress và cạnh tranh thức ăn
7. Cơ chế hình thành “hạt vôi” trên vỏ trứng
Hiện tượng hạt vôi trên vỏ trứng (còn gọi là “calcium deposit” hay “extra calcification”) thường xảy ra khi:
- Trứng dừng lại quá lâu tại một vị trí trong tuyến vỏ
- Sự không đồng bộ trong quá trình tiết canxi
- Tiết quá nhiều canxi vào giai đoạn cuối của quá trình hình thành vỏ trứng
- Stress khiến co thắt cơ tuyết vỏ bất thường, làm trứng di chuyển ngược trở lại sau khi đã hình thành vỏ một phần
Các biện pháp khắc phục
1. Cải thiện dinh dưỡng
- Đảm bảo khẩu phần có đủ canxi (3.5-4.0% với gà đẻ), phân bố 2/3 lượng canxi vào buổi chiều khi vỏ trứng đang hình thành
- Cung cấp đủ vitamin D3 (300-350 IU/kg thức ăn)
- Cân bằng khoáng chất điện giải trong khẩu phần
- Bổ sung các khoáng vi lượng cần thiết: Mangan, kẽm, đồng
2. Quản lý nhiệt độ
- Duy trì nhiệt độ chuồng nuôi lý tưởng (21-24°C)
- Tăng cường thông gió vào mùa hè
- Cung cấp đủ nước mát và sạch
- Điều chỉnh thời gian cho ăn vào những giờ mát mẻ trong ngày
3. Phòng bệnh
- Thực hiện chương trình tiêm phòng đầy đủ, đặc biệt là phòng bệnh viêm phế quản truyền nhiễm (IB)
- Kiểm soát ký sinh trùng
- Thực hiện vệ sinh chuồng trại định kỳ
4. Quản lý đàn
- Điều chỉnh thời gian chiếu sáng phù hợp
- Tránh các yếu tố gây stress như tiếng ồn, sự xuất hiện của động vật lạ
- Không để gà quá già, nên thay đàn khi gà 72-80 tuần tuổi
Cơ chế chuyên sâu
Khi gà mái đẻ trứng, quá trình tạo vỏ trứng đòi hỏi một lượng lớn canxi. Trong 24 giờ hình thành một quả trứng, có khoảng 2-2.5g canxi được chuyển từ máu vào vỏ trứng. Điều đáng chú ý là nồng độ canxi trong máu gà chỉ chứa khoảng 25mg, nghĩa là toàn bộ canxi trong máu phải được thay thế khoảng 100 lần để tạo ra một vỏ trứng hoàn chỉnh.
Khi thiếu canxi từ thức ăn, gà phải huy động canxi từ xương. Việc này diễn ra chủ yếu vào ban đêm khi gà không ăn nhưng vẫn tiếp tục quá trình tạo vỏ trứng. Sự huy động canxi từ xương là một quá trình không ổn định bằng việc hấp thu canxi trực tiếp từ thức ăn, dẫn đến sự không đồng đều trong quá trình tạo vỏ.
Bên cạnh đó, cấu trúc vỏ trứng là một hệ thống phức tạp gồm các tinh thể canxi carbonat được sắp xếp theo hình trụ (mammillary cores) và được gắn kết bởi một ma trận protein. Bất kỳ sự rối loạn nào trong quá trình tạo ra các protein này cũng có thể dẫn đến cấu trúc vỏ trứng bất thường.
Tóm lại, vỏ trứng gà chỗ dày chỗ mỏng, bám nhiều vụn và dễ vỡ là hệ quả của nhiều yếu tố phức tạp tác động đến quá trình sinh lý hình thành vỏ trứng. Hiểu rõ các nguyên nhân này sẽ giúp người chăn nuôi có biện pháp khắc phục hiệu quả, cải thiện chất lượng vỏ trứng và giảm tỷ lệ hao hụt do trứng vỡ.
Acare VN Team
