(Người Chăn Nuôi) – Bệnh cầu trùng do các loài cầu trùng thuộc giống Eimeria gây ra. Bệnh sẽ khiến dê bị chết hàng loạt nếu không có biện pháp chữa trị kịp thời.
Nguyên nhân
Bệnh do các loài cầu trùng thuộc giống Eimeria gây ra. Điều kiện thuận lợi cho sự sinh sản tích cực của vi sinh vật gây bệnh là độ ẩm cao và không thoáng mát. Bê nhiễm bệnh do ăn phải noãn nang cầu trùng có trong cỏ tươi hay nước uống ao tù có chứa mầm bệnh.
Có hơn 12 loại cầu trùng trở thành tác nhân gây bệnh cầu trùng ở dê. Sự lây nhiễm hỗn hợp phổ biến, khi cơ thể động vật bị nhiều loại vi khuẩn tấn công cùng một lúc, nhưng Eimeria faurei và Eimeria arloigni thường được phát hiện ở dê.
Đặc điểm dịch tễ
Mùa vụ phát bệnh: Bệnh thường phát vào mùa hè, những tháng nóng ẩm, ở những vùng đồng cỏ ẩm thấp, đặc biệt vào những năm mưa nhiều, thời tiết nóng ẩm làm cho noãn nang dễ dàng phát triển đến giai đoạn cảm nhiễm. Tính nhạy cảm của dê với cầu trùng tăng lên khi giảm khả năng miễn dịch do stress, dinh dưỡng kém, thiến và vận chuyển.
Đối tượng: Bệnh có thể xuất hiện ở bất cứ lứa tuổi nào của dê. Những dê con dưới 5 tháng tuổi hay mắc bệnh nặng vì chúng chưa phát triển đầy đủ khả năng miễn dịch. Dê trưởng thành vẫn bị nhiễm nhưng nhiễm với cường độ không cao.
Dê non (< 4 tháng và dê 4 – 12 tháng tuổi) có khả năng nhiễm nhiều loài noãn nang cầu trùng một lúc, cùng chịu các tác hại của nhiều loài. Theo Mohammed et al. (2000), dê khi nhiễm ghép nhiều loài cầu trùng sẽ làm cho tổn thương ruột tăng cao, tạo điều kiện thuận lợi cho các vi sinh vật cơ hội gây bệnh phát triển, ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả kinh tế cũng như tăng tiêu tốn thức ăn, giảm tăng trọng hoặc đôi khi dẫn đến dê chết.
Cơ chế sinh bệnh: Tác động gây bệnh của cầu trùng ở dê phụ thuộc chủ yếu vào số lượng noãn nang có sức gây bệnh xâm nhập vào cơ thể, số lượng tế bào biểu mô đường tiêu hóa bị chúng ký sinh và phá hủy. Cầu trùng xâm nhập vào tế bào biểu mô ruột, sinh sản vô tính và phá hủy tế bào biểu mô, gây tổn thương lan tràn trên niêm mạc ruột. Từ đó, một số lượng lớn tế bào biểu mô, lớp dưới niêm mạc, các mạch quản, thần kinh bị phá hủy, gây viêm ruột, tiêu chảy.
Triệu chứng
Thời gian ủ bệnh kéo dài ít nhất một tuần, nhiều nhất một tháng.
Thể cấp tính: Dê có triệu chứng kém ăn, gầy yếu, đau bụng, kêu la, hay đứng lên và nằm xuống liên tục, phân dê lúc đầu nhão, sau loãng, có màu xanh hơi vàng, chuyển đến màu nâu, lẫn máu. Dê non, có thể chết do cầu trùng cấp tính trong vòng 1 – 2 ngày.
Thể mãn tính: Dê con sinh trưởng kém, giảm tăng khối lượng, phân nát. Dê già hơn hoặc những dê có sức đề kháng cao thì có biểu hiện tiêu chảy, gầy yếu, giảm cân.
Trường hợp quá cấp tính do xuất huyết đường ruột có thể khiến dê chết đột ngột trước khi có dấu hiệu ỉa chảy hoặc đau bụng.
Chẩn đoán
Căn cứ vào triệu chứng lâm sàng, đặc điểm dịch tễ học, xét nghiệm phân. Với dê chết có thể mổ khám bệnh tích, soi kính hiển vi chất nạo niêm mạc ruột tìm cầu trùng.
Trị bệnh
Người nuôi có thể dùng thuốc có thành phần như sau để điều trị: Sulfaquinoxaline, Pyrimethamine; Toltrazuril. Đồng thời, bổ sung điện giải, vitamin để nâng cao sức đề kháng: Thuốc điện giải, Han-Tophan, B – Complex… Dùng Vitamin K để cầm máu trong trường hợp tiêu chảy nhiều máu. Trường hợp dê bỏ ăn, mất nước nhiều nên dùng Glucoza 5% hoặc NaCl 0,9% tiêm truyền tĩnh mạch với liều 10 ml/1 kg TT/ngày.
Phòng bệnh
Vệ sinh là biện pháp tốt nhất để phòng bệnh cầu trùng ở dê. Chuồng trại, cũi lồng phải vệ sinh hàng ngày sạch sẽ, định kỳ tổng tẩy uế sát trùng, tiêu độc chuồng trại mỗi tháng một lần. Chuồng trại phải có hàng rào bảo vệ, có hố sát trùng ở cổng ra vào và ở đầu chuồng nuôi.
Có hố ủ phân riêng hoặc hầm Biogas. Chuồng trại phải được xây dựng ở nơi khô ráo, chống mưa hắt vào chuồng tránh cho dê không bị ướt và đảm bảo độ thông thoáng, không ngột ngạt, đông ấm, hè mát.
Thức ăn, nước uống cho dê cần đảm bảo chất lượng tốt. Cho uống nước sạch và không được cho ăn thức ăn thối mốc, cỏ ướt, để tránh mắc bệnh tiêu chảy, chướng bụng đầy hơi.
Đất, sàn chuồng và đệm lót chuồng không được ẩm ướt và cần được vệ sinh sạch sẽ thường xuyên. Nên nuôi, nhốt dê ở nơi khô ráo, có ánh nắng mặt trời, tránh những nơi ẩm ướt, thiếu ánh sáng.
Ngoài ra cần tránh gây các tác động đột ngột cho dê khi cai sữa.
Có thể sử dụng các thuốc kháng cầu trùng trong thức ăn hoặc nước uống liên tục từ 2 tuần đến 5 tháng tuổi.
➢ Bệnh cầu trùng xảy ra trên toàn thế giới và là bệnh gây thiệt hại về kinh tế với tỷ lệ nhiễm cao ở dê (Rocha et al., 2012). Bệnh làm giảm tăng trọng của dê một cách nghiêm trọng, hiệu suất sản xuất chung của dê và trong một số trường hợp dê có thể chết do không được điều trị (Ramírez-Bibriesca et al., 2001).
Nguyễn Hằng
