Bài toán dịch bệnh trong chăn nuôi gà

Trong suốt những năm qua, chăn nuôi gà tại Việt Nam vẫn đang đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng đó là dịch bệnh. Dù đã có những nỗ lực đáng kể trong việc kiểm soát dịch bệnh, thực trạng này vẫn chưa được giải quyết triệt để, gây ảnh hưởng nặng nề đến cả nền kinh tế và an toàn thực phẩm. Do đó, bài toán về dịch bệnh trong chăn nuôi gà vẫn đang là một thách thức lớn, đòi hỏi các giải pháp tổng thể và hiệu quả.

Tồn đọng

Theo thống kê của Cục Thú y, năm 2024 cả nước xảy ra 16 ổ dịch cúm gia cầm A/ H5N1 tại 10 tỉnh, thành phố. Số gia cầm mắc bệnh là 98.436 con, số gia cầm chết và tiêu hủy là 113.270 con. So với cùng kỳ năm ngoái, số ổ dịch giảm 23,8%, nhưng số gia cầm bị tiêu hủy tăng 2,78 lần. 

Ngoài cúm gia cầm, các bệnh Newcastle, Gumboro, Marek và bệnh đường hô hấp cũng gây thiệt hại lớn cho ngành chăn nuôi. Chăn nuôi gia cầm ở Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều vấn đề lớn, không chỉ liên quan đến dịch bệnh mà còn bao gồm các yếu tố như điều kiện sản xuất kém, thiếu quy hoạch bài bản, và thiếu sự hỗ trợ từ các chính sách.

Ảnh: Devdiscourse 

Dưới đây là những yếu tố nguy cơ khiến dịch bệnh trong chăn nuôi gà chưa được kiểm soát tốt:

Điều kiện chăn nuôi thiếu đồng bộ và không đảm bảo: Phần lớn các hộ chăn nuôi gà ở Việt Nam chủ yếu là nông hộ nhỏ lẻ, chưa có sự đầu tư lớn vào cơ sở vật chất và công nghệ chăn nuôi hiện đại. Điều này dẫn đến môi trường sống của đàn gà không đảm bảo vệ sinh, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và lây lan của mầm bệnh. Các trang trại chăn nuôi không có hệ thống xử lý chất thải, vệ sinh chuồng trại không đúng quy chuẩn, và thường xuyên bị ô nhiễm không khí, nước, thức ăn.

Thiệt hại từ dịch bệnh: Năm 2023, theo báo cáo từ Bộ NN&PTNT, Việt Nam đã ghi nhận một số đợt dịch bệnh nghiêm trọng xảy ra trong chăn nuôi gà. Cúm gia cầm và bệnh Newcastle vẫn là hai bệnh dịch gây thiệt hại lớn nhất. Một thống kê cho thấy, trong năm 2023, dịch cúm gia cầm đã gây thiệt hại lên đến hơn 2 triệu con gà bị tiêu hủy tại một số tỉnh, chủ yếu tại các khu vực ĐBSCL và miền Trung. Tổng thiệt hại về kinh tế do dịch cúm gia cầm gây ra ước tính lên đến hàng trăm tỷ đồng, trong khi các bệnh khác như bệnh Gumboro, E.coli cũng gây thiệt hại không nhỏ cho ngành chăn nuôi.

Sự thiếu hụt trong việc kiểm soát chất lượng giống và các sản phẩm chăn nuôi: Nhiều giống gà được cung cấp trên thị trường không đảm bảo chất lượng, không qua kiểm dịch đúng cách, khiến cho đàn gà dễ mắc các bệnh dịch. Thêm vào đó, việc kiểm soát chất lượng các sản phẩm gia cầm không được thực hiện nghiêm ngặt, làm gia tăng nguy cơ nhiễm bệnh.

Thương mại gia cầm không chính thức: Các hoạt động mua bán gia cầm tại các chợ đầu mối, đặc biệt là các chợ nông thôn, vẫn diễn ra rất phổ biến mà không có sự kiểm soát chặt chẽ. Việc vận chuyển gia cầm không qua kiểm dịch có thể là nguồn gốc của những đợt bùng phát dịch bệnh. Hơn nữa, sự thiếu minh bạch trong các giao dịch này khiến việc truy vết và kiểm soát dịch bệnh càng trở nên khó khăn.

Giải pháp tổng thể và lâu dài

Để giải quyết bài toán dịch bệnh trong chăn nuôi gà ở Việt Nam, các giải pháp cần được triển khai đồng bộ và tổng thể. 

Đổi mới và cải thiện cơ sở hạ tầng chăn nuôi: Chính phủ cần có các chính sách khuyến khích các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ chuyển đổi sang mô hình trang trại quy mô lớn, có sự đầu tư về cơ sở vật chất, công nghệ và quy trình sản xuất hiện đại. Các trang trại cần đảm bảo các điều kiện vệ sinh môi trường, phòng chống dịch bệnh, và sử dụng công nghệ quản lý thông minh để theo dõi sức khỏe của đàn gà. Bên cạnh đó, cần đầu tư vào các hệ thống xử lý chất thải và đảm bảo nguồn nước sạch cho chăn nuôi.

 Tăng cường công tác kiểm dịch, giám sát và phòng chống dịch bệnh: Hệ thống giám sát dịch bệnh cần được nâng cao để phát hiện sớm các dấu hiệu của dịch bệnh. Cần xây dựng một hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu liên kết giữa các vùng, các cơ sở chăn nuôi và cơ quan chức năng để việc kiểm tra và theo dõi tình hình dịch bệnh diễn ra nhanh chóng và chính xác. Việc phối hợp giữa các địa phương cũng cần được cải thiện để đảm bảo rằng dịch bệnh không bị lây lan qua biên giới vùng miền. Giám sát dịch bệnh là một trong những nhiệm vụ hàng đầu của ngành thú y. Hệ thống giám sát cần:

– Ứng dụng công nghệ: Sử dụng các công nghệ như IoT và AI để giám sát sức khỏe đàn gia cầm, phát hiện sớm dấu hiệu bất thường;

– Tăng cường năng lực xét nghiệm: Thiết lập các phòng thí nghiệm hiện đại tại các vùng trọng điểm chăn nuôi để nhanh chóng phân lập và xác định mầm bệnh;

– Tổ chức các đội phản ứng nhanh: Triển khai các đội thú y lưu động để kịp thời xử lý ổ dịch ngay khi xuất hiện.

 Khuyến khích tiêm phòng vaccine và phát triển các loại vaccine mới: Chính phủ cần tiếp tục đẩy mạnh các chương trình tiêm phòng vaccine cho gia cầm, đặc biệt là với các loại bệnh nguy hiểm như cúm gia cầm, bệnh Newcastle và Gumboro. Đồng thời, cần tăng cường nghiên cứu và phát triển các loại vaccine mới có hiệu quả hơn trong việc phòng chống các bệnh dịch. Các chương trình giáo dục và tuyên truyền cũng cần được thực hiện để nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của tiêm phòng.

Kiểm soát chất lượng giống: Cần có một hệ thống kiểm soát chất lượng giống gia cầm nghiêm ngặt từ khâu sản xuất giống đến khâu tiêu thụ. Việc kiểm dịch giống phải được thực hiện một cách bài bản để đảm bảo đàn gà giống khỏe mạnh, không mang mầm bệnh. Các cơ sở sản xuất giống cần được cấp phép và theo dõi định kỳ để đảm bảo chất lượng.

Chấn chỉnh và quản lý chợ gia cầm, tăng cường kiểm soát thương mại: Cần có các biện pháp quản lý chặt chẽ đối với các chợ gia cầm, đặc biệt là các chợ đầu mối và các khu vực giao dịch gia cầm tự phát. Các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về vận chuyển và buôn bán gia cầm không qua kiểm dịch. Đồng thời, cần có chính sách khuyến khích và hỗ trợ việc hình thành các kênh tiêu thụ gia cầm chính thức và có sự kiểm soát.

Hỗ trợ về mặt chính sách và tài chính cho nông dân: Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho nông dân, đặc biệt là các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, để họ có thể áp dụng các biện pháp an toàn sinh học và kỹ thuật phòng chống dịch bệnh. Cần có các chương trình đào tạo cho người chăn nuôi về các biện pháp phòng bệnh, vệ sinh chuồng trại và quản lý sức khỏe cho đàn gà.

Thích ứng với biến đổi khí hậu: Áp dụng các thiết kế chuồng trại linh hoạt, có khả năng đối phó với biến đổi thời tiết bất thường. Cải thiện hệ thống cấp thoát nước và đảm bảo chất lượng nước sử dụng trong chăn nuôi. Đồng thời, cần lập kế hoạch ứng phó khẩn cấp, xây dựng các kịch bản ứng phó nhanh khi dịch bệnh bùng phát do tác động của khí hậu.

Hoàng Ngân