(Người Chăn Nuôi) – Kháng sinh trong nông nghiệp đang là vấn đề nóng trên toàn cầu. Tại Việt Nam, đã có nhiều quy định về việc sử dụng kháng sinh trong trồng trọt và chăn nuôi. Để đảm bảo chăn nuôi bền vững, phù hợp yêu cầu thị trường thế giới và chống kháng kháng sinh, ngày 23/8/2021, Bộ NN&PTNT ra Quyết định số 3609/QĐ-BNN-TY ban hành “Kế hoạch hành động quốc gia về phòng, chống kháng kháng sinh trong lĩnh vực nông nghiệp giai đoạn 2021 – 2025”.
Vấn đề rất “nóng”
Kháng kháng sinh đang là một vấn đề đe dọa sức khỏe và sự phát triển của toàn cầu. Các cơ chế kháng thuốc mới đang xuất hiện, sự di chuyển của con người và giao thương hàng hóa quốc tế thuận lợi là một trong những nguyên nhân làm lan truyền và gia tăng vi sinh vật kháng kháng sinh trên toàn thế giới.
Hiện tượng kháng kháng sinh dẫn đến việc điều trị các bệnh truyền nhiễm thông thường không hiệu quả, kéo dài thời gian điều trị, tăng tỷ lệ thương tật, thậm chí tử vong. Vi sinh vật kháng kháng sinh làm ảnh hưởng đến tính bền vững của hệ thống sản xuất lương thực, thực phẩm làm ô nhiễm môi trường, đe dọa sức khỏe và đời sống của người dân. Vì thiếu hệ thống giám sát phù hợp nên việc định lượng mức độ nghiêm trọng của vấn đề kháng kháng sinh chưa thực hiện được, tuy nhiên, đã có nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) dự báo, vào khoảng năm 2050, mỗi năm kháng kháng sinh có thể cướp đi sinh mạng của 10 triệu người, tương đương với tần suất cứ 3 giây lại có một người chết do vi khuẩn kháng thuốc gây mê, lớn hơn số bệnh nhân ung thư hiện nay.
Tình trạng kháng kháng sinh làm tăng chi phí chăm sóc sức khỏe cho con người, vật nuôi là gánh nặng kinh tế cho gia đình và xã hội. Chính vì vậy mà WHO đã đưa ra khẩu hiệu: “Không hành động hôm nay, ngày mai không thuốc chữa” để kêu gọi các quốc gia cùng chung tay phòng, chống kháng kháng sinh.
Tháng 5/2015, các thành viên của Tổ chức Thú y thế giới (OIE) đã thông qua một nghị quyết về kháng thuốc và vào tháng 6/2015, Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO) cũng đã thông qua một nghị quyết tương tự về kháng thuốc. Do đó, 3 tổ chức WHO – FAO – OIE đã và đang làm việc cùng nhau theo phương pháp tiếp cận “Một sức khỏe”.
Việt Nam tích cực tham gia
Hưởng ứng lời kêu gọi của WHO, Việt Nam đã ban hành “Kế hoạch hành động quốc gia về chống kháng thuốc giai đoạn 2013 – 2020” (Quyết định số 2174/QĐ-BYT ngày 21/6/2013).
Mặc dù “Kế hoạch hành động quản lý sử dụng kháng sinh và phòng chống kháng kháng sinh trong giai đoạn 2013 – 2020” đã đạt được kết quả nhất định, nhưng còn rất nhiều hoạt động trong Kế hoạch chưa được thực hiện hoặc thực hiện chưa đầy đủ do thời gian thực hiện ngắn, ngân sách hạn chế, chủ yếu do các tổ chức quốc tế tài trợ trực tiếp cho các đơn vị nghiên cứu khác nhau. Dẫn đến, các hoạt động được thực hiện không đồng nhất, tiến hành đơn lẻ, cắt khúc, không kết nối và kết quả thực hiện không được chia sẻ. Do vậy, hiện nay chưa có báo cáo khoa học tổng thể về tình trạng kháng kháng sinh trong chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản ở Việt Nam để đưa ra các biện pháp kiểm soát và phòng chống kháng kháng sinh trong nông nghiệp một cách có hiệu quả.
Ngành chăn nuôi Việt Nam đang nỗ lực giảm sử dụng kháng sinh – Ảnh: Theguardian
Căn cứ vào kết quả đạt được, những khó khăn và thuận lợi đó, Bộ NN&PTNT xây dựng “Kế hoạch Phòng chống kháng kháng sinh trong lĩnh vực nông nghiệp giai đoạn 2021 – 2025” để tiếp tục thực hiện nhiệm vụ phòng chống kháng kháng sinh trong nông nghiệp. Bản Kế hoạch mới có sự điều chỉnh, bổ sung những nội dung chưa phù hợp với thực tiễn đã đưa ra trong Kế hoạch trước và mở rộng thêm đối tượng trồng trọt trong phạm vi thực hiện.
Chi tiết trong hành động
Mục tiêu của Kế hoạch là giảm thiểu nguy cơ về kháng kháng sinh cho cộng đồng thông qua việc quản lý sử dụng kháng sinh và kiểm soát kháng kháng sinh trong nông nghiệp tại Việt Nam. Trong đó, 5 mục tiêu cụ thể như sau:
Thứ nhất, tăng cường năng lực quản lý kháng sinh và kháng kháng sinh, bao gồm cơ chế chính sách, xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu về kháng sinh và kháng kháng sinh trong nông nghiệp, sử dụng kháng sinh một cách thận trọng/có trách nhiệm trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và trồng trọt.
Thứ hai, kiện toàn hệ thống và hằng năm tổ chức thực hiện giám sát phát hiện vi khuẩn kháng kháng sinh, xác định, cảnh báo mức độ lưu hành của vi khuẩn kháng kháng sinh trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và trồng trọt để làm cơ sở đề xuất các giải pháp quản lý giảm thiểu nguy cơ kháng kháng sinh; Xây dựng được ít nhất 1 phòng thí nghiệm tham chiếu về kháng kháng sinh trong nông nghiệp cấp Trung ương.
Thứ ba, hoàn thiện và thực hiện các quy trình thực hành tốt trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và trồng trọt để giảm thiểu lây nhiễm và lây lan vi sinh vật kháng kháng sinh trong sản xuất nông nghiệp.
Thứ tư, nâng cao nhận thức về sử dụng kháng sinh và kháng kháng sinh trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và trồng trọt.
Thứ năm, tăng cường hợp tác liên ngành, hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, sử dụng kháng sinh và phòng chống kháng kháng sinh theo cách tiếp cận một sức khỏe.
Để thực hiện được điều này, Kế hoạch đề ra 5 nội dung và giải pháp. Một là, hoàn thiện cơ chế chính sách và thực thi pháp luật về quản lý kháng sinh và kháng kháng sinh; Hai là, kiện toàn hệ thống và tổ chức thực hiện giám sát kháng kháng sinh và sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và trồng trọt. Ba là, hoàn thiện và thực hiện các thực hành tốt trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và trồng trọt để giảm thiểu lây nhiễm và lây lan vi sinh vật kháng thuốc trong quá trình sản xuất nông nghiệp. Bốn là, nâng cao nhận thức về sử dụng kháng sinh và kháng kháng sinh cho các nhà quản lý, cán bộ kỹ thuật, người làm công tác chuyên môn trong lĩnh vực nông nghiệp và thực phẩm, nông dân và người tiêu dùng. Năm là, tăng cường hợp tác liên ngành, hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, sử dụng kháng sinh, phòng, chống kháng kháng sinh theo cách tiếp cận một sức khỏe.
Bản Kế hoạch này phân công rõ nhiệm vụ thực hiện cho từng đơn vị, tổ chức như: Cục Thú y; Tổng cục Thủy sản; Cục Quản lý Chất lượng Nông Lâm sản và Thủy sản; Cục Bảo vệ Thực vật; Sở NN&PTNT các tỉnh, thành phố; Cơ sở nhập khẩu thuốc thú y có chứa kháng sinh; Cơ sở sản xuất thuốc thú y chứa kháng sinh; Cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi có thành phần kháng sinh; Cơ sở chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, trồng trọt.
>> Ngân sách thực hiện Kế hoạch gồm: Ngân sách Trung ương, địa phương, doanh nghiệp và huy động từ nguồn khác (các tổ chức quốc tế FAO, OIE, Fleming fund…, các nhà hỗ trợ cho các hoạt động phòng, chống kháng kháng sinh tại Việt Nam.
Bảo Hân
