(Người Chăn Nuôi) – Bên cạnh các hình thức truyền thống như cho ăn khô hoàn toàn hay thức ăn lỏng công nghiệp, kỹ thuật phối trộn bán ướt (semi-wet feeding hoặc wet/dry feeding) đang ngày càng được quan tâm bởi tính linh hoạt, hiệu quả và dễ ứng dụng, đặc biệt phù hợp với các hộ chăn nuôi nhỏ và vừa.
Khái niệm
Phối trộn bán ướt là hình thức cho ăn trong đó thức ăn khô và nước được phối trộn trực tiếp ngay tại máng ăn, nhờ vào hành vi tự nhiên của heo trong lúc ăn. Khác với hình thức phối trộn ướt hoàn toàn (liquid feeding) – nơi thức ăn được hòa tan trong nước trước khi đưa đến chuồng – phương pháp bán ướt cho phép heo tự điều chỉnh tỷ lệ cám và nước theo nhu cầu, tạo ra hỗn hợp thức ăn sệt ngay tại thời điểm ăn.
Theo nhiều nghiên cứu, khi chuyển sang hệ thống phối trộn bán ướt,tăng trọng bình quân mỗi ngày có thể đạt 600 – 700 g/heo
Cấu tạo máng ăn bán ướt
Ngăn chứa thức ăn khô: Đây là phần dùng để chứa cám viên hoặc cám nghiền khô. Ngăn này thường được làm bằng thép không gỉ hoặc nhựa cứng, có thể chịu lực và chống ăn mòn. Phần đáy có cơ chế điều chỉnh để kiểm soát lượng cám rơi xuống khay ăn.
Vòi cấp nước: Được gắn trực tiếp vào máng, thường là vòi uống dạng “nipple”. Khi heo cắn hoặc đẩy vòi, nước sẽ nhỏ giọt xuống khay ăn, nơi thức ăn khô đang được trộn. Vòi nước thường được đặt vừa tầm mõm heo (cao khoảng 5 – 10 cm so với khay).
Khay ăn: Là nơi diễn ra quá trình phối trộn và nơi heo trực tiếp ăn. Khay này thường có rãnh chống trơn, thiết kế vừa đủ cho nhiều con cùng ăn mà không gây cạnh tranh quá mức.
Cách phối trộn
Trong hệ thống này, heo tự phối trộn thức ăn bằng cách:
- Cào thức ăn khô từ ngăn chứa xuống khay ăn;
- Đồng thời, kích hoạt vòi nước để làm ẩm thức ăn;
- Tạo ra hỗn hợp sệt với tỷ lệ nước – cám theo sở thích của từng cá thể.
Không cần thiết bị trộn, không cần điều khiển tự động, quá trình phối trộn diễn ra tự nhiên, giúp heo ăn với độ ẩm phù hợp nhất với khẩu vị và nhu cầu sinh lý.
Ưu điểm của phối trộn bán ướt
Nhiều nghiên cứu và thực tiễn sản xuất cho thấy, khi chuyển sang hệ thống phối trộn bán ướt, tăng trọng bình quân mỗi ngày có thể đạt 600 – 700 g/heo, lượng thức ăn tiêu thụ tăng khoảng 10%, trong khi lượng nước sử dụng giảm 10 – 20%. Ngoài ra, tình trạng tiêu chảy ở heo con cũng giảm rõ rệt, đặc biệt trong tuần đầu sau cai sữa.
Tăng khả năng tiêu hóa và ngon miệng: Thức ăn được làm ẩm giúp heo dễ nuốt, ít bị nghẹn và tăng cường khả năng tiêu hóa. Heo đặc biệt thích dạng thức ăn sệt, nhất là trong giai đoạn cai sữa hoặc thời tiết nóng.
Giảm bụi trong chuồng: So với thức ăn khô, phương pháp này giảm thiểu lượng bụi mịn bay trong không khí – tác nhân chính gây bệnh đường hô hấp cho cả vật nuôi và người lao động.
Tiết kiệm nước và giảm chi phí xử lý chất thải: Do nước được sử dụng hiệu quả hơn khi đi kèm thức ăn, lượng nước dư thừa giảm rõ rệt, giúp giảm áp lực lên hệ thống xử lý chất thải.
Chi phí đầu tư thấp: Chỉ cần thay máng ăn thường bằng máng phối trộn bán ướt, không cần hệ thống máy trộn hay bồn chứa, rất phù hợp với trang trại vừa và nhỏ.
Dễ vận hành và bảo trì: Không đòi hỏi kỹ thuật cao, dễ quan sát và làm sạch. Người chăn nuôi có thể chủ động kiểm soát tình trạng ăn uống của heo.
Một số hạn chế
Tỷ lệ trộn không đồng đều: Do phụ thuộc vào hành vi ăn uống của từng con heo, tỷ lệ nước – cám không được kiểm soát tuyệt đối. Một số con có thể ăn khô nhiều hơn, hoặc chỉ uống nước riêng.
Nguy cơ lên men, hư hỏng thức ăn: Nếu máng không được vệ sinh thường xuyên, thức ăn ẩm có thể lên men, gây mùi hôi và nhiễm khuẩn, ảnh hưởng sức khỏe vật nuôi.
Không phù hợp cho việc bổ sung phụ gia lỏng: Vì không kiểm soát được lượng nước tiêu thụ chính xác, việc đưa các phụ gia lỏng vào hệ thống này là không khả thi hoặc kém hiệu quả.
Hướng dẫn áp dụng trong thực tế
Khi áp dụng kỹ thuật phối trộn bán ướt, người nuôi cần lưu ý:
Chọn loại máng phù hợp với từng lứa tuổi heo: Với heo cai sữa, cần máng nhỏ, tầm thấp, dễ tiếp cận. Với heo thịt, máng dài phục vụ khoảng 10 – 15 con là hợp lý.
Điều chỉnh lưu lượng nước từ vòi uống: Lý tưởng là 2 – 3 giọt/giây, đủ để làm ẩm thức ăn mà không gây tràn ướt nền chuồng.
Vệ sinh máng ăn mỗi ngày: Đặc biệt trong thời tiết nóng ẩm, cần rửa máng ít nhất 1 – 2 lần/ngày để hạn chế tồn dư thức ăn và mùi hôi.
Theo dõi lượng tiêu thụ thức ăn – nước hàng ngày: Quan sát tình trạng phân, biểu hiện sức khỏe để phát hiện bất thường sớm và điều chỉnh chế độ ăn cho hợp lý.
➢ Phối trộn bán ướt là giải pháp cho ăn thông minh, dễ áp dụng, hiệu quả kinh tế cao và phù hợp với điều kiện chăn nuôi tại Việt Nam. Với thiết kế đơn giản, vận hành dễ dàng nhưng vẫn đảm bảo hiệu suất tăng trọng, kỹ thuật này là lựa chọn đáng cân nhắc cho các hộ chăn nuôi muốn tối ưu chi phí mà không cần đầu tư lớn. Để đạt hiệu quả tối đa, người chăn nuôi nên đầu tư máng ăn chất lượng, thiết lập hệ thống cấp nước hợp lý, duy trì vệ sinh nghiêm ngặt và giám sát thường xuyên tình trạng vật nuôi.
Hoàng Ngân
