(Người Chăn Nuôi) – Bệnh Leucosis ở gà là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, gây thiệt hại lớn cho người chăn nuôi. Việc chủ động phòng bệnh bằng các biện pháp an toàn sinh học và kiểm soát nguồn giống là yếu tố then chốt giúp bảo vệ đàn gà hiệu quả.
Nguyên nhân
Virus gây bệnh Leucosis trên gà (Avian Leucosis Virus – ALV) là tác nhân gây bệnh nghiêm trọng trên gà, virus lần đầu tiên được phát hiện ở Mỹ năm 1989. Vius thuộc chi Alpharetrovirus, nhóm Retroviridae.
Bệnh đã được báo cáo ở rất nhiều quốc gia trên khắp thế giới. Trong khi ở Việt Nam các nghiên cứu về tỷ lệ phát hiện bệnh, đặc tính sinh học phân tử chủng virus ALV gây bệnh lưu hành còn hạn chế. Kết quả nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm trọng điểm công nghệ sinh học thú y từ 2019 đến 2022, đã xác định được 86 mẫu dương tính với virus ALV trong số 105 ca bệnh từ gà được thu thập tại 12 tỉnh phía Bắc dương tính với ALV bằng phương pháp RT-PCR chiếm tỷ lệ 81,9%.
Đặc điểm dịch tễ
Đối tượng nhiễm bệnh: Chủ yếu là gà và gà Tây. Trong các loại gà thì gà Leghorn thường bị nhiễm nặng hơn. Ngoài ra một số báo cáo cho rằng chim cút cũng mẫn cảm với bệnh này. Tỷ lệ chết từ 5 – 15%. Bệnh có hầu hết ở các nước trên thế giới có chăn nuôi gà, nhất là gà công nghiệp.
Đường lây truyền: Bệnh chủ yếu lây truyền qua trứng (virus từ gà mẹ truyền qua trứng cho gà con); Truyền ngang từng đàn giữa con bệnh với con khỏe, do mầm bệnh có trong môi trường vào cơ thể con khỏe; Lây truyền từ các loại vaccine nhược độc (dịch tả, đậu Marek) được chế từ phôi gà đã nhiễm bệnh từ gà mẹ truyền vào trứng; Lây truyền qua các dụng cụ chăn nuôi, chuồng trại đã bị nhiễm bệnh.
Cơ chế gây bệnh: Virus xâm nhập vào cơ thể hoặc có sẵn trong cơ thể gà sẽ nhân lên nhanh chóng, tấn công vào các tế bào Lympho đồng thời tấn công vào túi Fabricius, gây giảm miễn dịch và hình thành các khối u. Một số trường hợp, gà mắc bệnh không xuất hiện khối u và không gây chết nhưng giảm khả năng sinh trưởng và phát triển, đồng thời rất nguy hiểm vì là vật mang trùng, truyền bệnh qua trứng sang gà con và bài thải mầm bệnh ra môi trường làm lây lan dịch bệnh.
Triệu chứng
Thời gian ủ bệnh tùy thuộc vào chủng, số lương virus, đường xâm nhập, tuổi và đặc tính di truyền của vật chủ. Trong phòng thí nghiệm, thời gian ủ bệnh trong vòng 5 – 7 tuần, nhưng trong thực tế thời gian ủ bệnh từ 10 – 20 tuần hoặc dài hơn.
Sau khi nhiễm bệnh dù bằng con đường nào (gà mẹ truyền qua trứng, từ môi trường ngoài…), mầm bệnh cũng xâm nhập vào túi Fabricius cho đến khi gà lớn phát triệu chứng. Lúc này túi Fabricius to gấp 2 lần (4 tháng tuổi trở lên), đồng thời virus mới gây khối u ở trong các cơ quan nội tạng. Nhưng có một số con có các biểu hiện như kém ăn, gầy nhanh, ủ rũ, tiêu chảy, mào tích nhợt nhạt, tỷ lệ gà chết cao. Có thể kế phát các bệnh truyền nhiễm khác. Ở gà đẻ, tỷ lệ đẻ giảm rõ rệt.
Bệnh tích
Thể trạng gà bệnh gầy, nhợt nhạt. Hiện tượng tăng sinh tế bào tạo u cục ở nhiều cơ quan nội tạng của gà bệnh, đầu tiên xuất hiện ở túi Fabricius sau đó ở gan, lách, thận, màng treo ruột, tim và buồng trứng.
Bệnh tích của gà mắc bệnh Leucosis (A: Gan sưng to, quan sát thấy u trên bề mặt; B: Lách sưng; C: Buồng trứng có nhiều u cục; D: Thận có nhiều u hạt).
Xuất huyết nội do vỡ các khối u trên cơ quan nội tạng như gan, lách, thận… hoặc xuất huyết ngoài da, có thể rụng lông ống, do máu khó đông dẫn đến mất máu rất nhiều và gây chết gà.
Xương bị dày lên nhưng xoang tủy xương không thay đổi.
Chẩn đoán
Dựa vào các triệu chứng, bệnh tích điển hình ở gà bệnh như: kém ăn, gầy nhanh, ủ rũ, tiêu chảy, mào tích nhợt nhạt; máu loãng khó đông; khi mổ khám thấy u cục ở túi Fabricius, gan, lách, thận, màng treo ruột, tim và buồng trứng…
Cần chẩn đoán phân biệt bệnh với các bệnh khác như: Bệnh ký sinh trùng đường máu và bệnh Marek.
Để chẩn đoán chính xác, cần xét nghiệm tế bào: Tìm các tế bào ung thư ở túi Fabricius, gan, lách, thận, tim, màng treo ruột và buồng trứng.
Phòng bệnh
Bệnh do virus gây ra nên hiện chưa có biện pháp chữa trị. Điều quan trọng là nâng cao nhận thức về bệnh Leucosis và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe cho đàn gà.
Tại các trại ấp, đảm bảo kiểm tra kháng thể ở đàn gà bố mẹ để loại bỏ những đàn dương tính với virus. Điều này giúp giảm nguy cơ lây nhiễm từ mẹ sang con và đảm bảo đàn gà thương phẩm an toàn và sạch bệnh.
Tăng cường vệ sinh trong ấp nở trứng gà, đặc biệt là không ấp nở trứng của đàn gà bị nhiễm bệnh. Khử trùng máy ấp nở và các dụng cụ ấp nở để ngăn ngừa sự lây lan virus.
Chọn những dòng gà có khả năng đề kháng với bệnh hoặc ít nhiễm bệnh để nuôi là tốt nhất. Mua gà giống từ cơ sở chăn nuôi an toàn với các bệnh truyền nhiễm trong đó có bệnh Leuco.
Tất cả vaccine sản xuất từ phôi gà phải lấy từ gà không nhiễm bệnh Leuco.
Đảm bảo vệ sinh trong chăn nuôi, thực hiện trống chuồng sau mỗi lứa nuôi, vệ sinh, khử trùng chuồng trại và dụng cụ, thiết bị chăn nuôi.
Thực hiện an toàn sinh học nghiêm ngặt trong trại và trong quá trình ra vào trại để ngăn chặn việc lây nhiễm mầm bệnh từ môi trường bên ngoài vào. Đặc biệt cần chú ý đến các loài chim hoang dã có thể là nguồn lây nhiễm nguy hiểm.
Không nuôi chung gà nhỏ với gà lớn, hoặc các giống gà khác nhau trong cùng một khu vực để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.
Cho gà ăn khẩu phần đủ chất dinh dưỡng, thức ăn không ẩm, mốc không biến chất. Nước uống sạch, không có độc chất và thay thường xuyên tránh để gà mắc bệnh về tiêu hóa. Bổ sung thêm các loại vitamin; chất khoáng, chất điện giải giúp gà tăng thêm sức đề kháng.
Sớm phát hiện đàn gà mắc bệnh để cách ly và xử lý kịp thời, hạn chế phát tán mầm bệnh ra môi trường và lây lan bệnh qua ấp nở hoặc chăn nuôi.
Loại bỏ tuyến Bursa (túi Fabricius) trước 5 tháng tuổi bằng cách giải phẫu hoặc tiêm thuốc vào đó sẽ loại trừ được thể ẩn tính của bệnh.
▶ Bệnh Leuco ở gà không thể điều trị, do đó người chăn nuôi cần thường xuyên theo dõi và kiểm tra đàn gà để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh, từ đó giảm thiểu thiệt hại về kinh tế và đảm bảo sức khỏe cho đàn gà.
Thái Thuận
