(Người Chăn Nuôi) – Theo đánh giá của các chuyên gia, hiện nay trong chuỗi sản xuất chăn nuôi của nước ta, khâu yếu nhất chính là giết mổ và chế biến. Đây cũng là điểm nghẽn lớn để sản xuất chăn nuôi tăng tốc xuất khẩu. Việc đẩy mạnh và hiện đại hóa công nghiệp chế biến là giải pháp cần sớm được hiện thực hóa giúp ngành chăn nuôi tận dụng thời cơ chuyển mình mạnh mẽ.
Nhỏ lẻ và khó kiểm soát
Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, hiện nay nhiều doanh nghiệp chăn nuôi trong nước đã tích cực đầu tư nhà xưởng, dây chuyền thiết bị hiện đại, chi phí lớn, như: DABACO, Masan, Vissan, C.P…, nhưng sản lượng sản xuất thực tế chỉ chiếm trên dưới 30% công suất thiết kế. Nguyên nhân chính được chỉ ra là do sự “nở rộ” của cơ sở giết mổ thủ công.
Số liệu của Cục Thú y cho thấy, tính đến hết năm 2023, cả nước mới chỉ có gần 470 cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung đã được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh thú y và an toàn thực phẩm, kiểm soát hoạt động giết mổ theo quy định. Trong khi, vẫn còn tới 24.650 cơ sở giết mổ nhỏ lẻ và có tới 70% cơ sở hoạt động không phép.
Và theo báo cáo của Cục Thú y tại một hội nghị mới đây cho thấy, trong tổng số 440 cơ sở giết mổ động vật tập trung tại Việt Nam hiện nay thì có khoảng 90% (395 cơ sở) có đặc điểm chia ô cho hộ kinh doanh giết mổ nhỏ lẻ thuê. Và chỉ có khoảng 10% cơ sở giết mổ công nghiệp sản xuất trên dây chuyền khép kín, có hệ thống kho lạnh bảo quản, nhưng phần lớn hoạt động vẫn chưa hết công suất thiết kế.
Một số địa phương vẫn còn tình trạng giết mổ không phép sau khi xây dựng và đưa vào hoạt động cơ sở giết mổ tập trung; số lượng động vật được giết mổ tại các cơ sở giết mổ tập trung chỉ đạt khoảng 40 – 50% so với công suất thiết kế.
Theo đại diện Cục Thú y, sở dĩ xảy ra tình trạng này là do hoạt động giết mổ tại Việt Nam còn tự phát; cơ sở giết mổ nhỏ lẻ phân bổ rải rác trong khu dân cư. Trong khi, công tác thực hiện kiểm soát giết mổ hầu như chưa quan tâm đúng mức; việc xử lý các vi phạm trong vấn đề này còn gặp nhiều khó khăn… Chính vì thế mà mặc dù vấn đề này nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách khuyến khích phát triển nhưng đến nay vẫn chưa thành công.
Tháo gỡ khó khăn nội tại
Một trong những nguyên nhân khiến cho việc mở rộng cơ sở giết mổ tập trung, hiện đại được cho là vấn đề khó khăn trong đầu ra.
Năm 2024, nhà máy giết mổ heo của Công ty Cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam tại huyện Chương Mỹ (Hà Nội) chính thức đi vào hoạt động. Nhà máy được trang bị dây chuyền máy móc hiện đại, công suất giết mổ 2.000 con heo/ ngày. Theo đại diện của C.P. Việt Nam, nhà máy được xây dựng với định hướng đáp ứng nhu cầu tiêu dùng tại Hà Nội, và đảm bảo đáp ứng đủ tiêu chuẩn để có thể xuất khẩu, với các phòng thí nghiệm để xét nghiệm các yếu tố về vi sinh và kim loại nặng trên sản phẩm trước khi xuất xưởng. Tuy nhiên, hiện tại nhà máy hoạt động kém xa công suất thiết kế. Một phần là do người tiêu dùng Việt Nam chuộng thịt tươi. Mặt khác, giá thành sản phẩm thịt cao hơn so với mặt bằng chung của thị trường bởi chi phí khấu hao nhà xưởng, chi phí giết mổ cao…
Theo ông Nguyễn Văn Long, Cục trưởng Cục Thú y, thời gian tới các địa phương cần thêm chính sách đặc thù khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư, xây dựng dây chuyền giết mổ động vật treo, hiện đại, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của con người; tăng cường hỗ trợ cho lực lượng lao động sau khi ngưng hoạt động cơ sở giết mổ nhỏ lẻ… Vì về lâu dài, việc xây dựng nhà máy giết mổ hiện đại là tương lai của ngành chăn nuôi, nhất là trong xuất khẩu.
Trọng tâm Đề án lớn
Ngành chăn nuôi đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi sẽ đạt từ 1 – 1,5 tỷ USD năm 2025 và từ 3 – 4 tỷ USD vào năm 2030. Để làm được điều này, cần phải xây dựng hệ thống quản lý thống kê về giết mổ, chế biến từ trung ương tới địa phương, mở rộng thị trường xuất khẩu.
Theo Đề án phát triển công nghiệp giết mổ, chế biến và thị trường sản phẩm chăn nuôi đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, sẽ phát triển một số cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm quy mô tập trung, công nghiệp với thiết bị tiên tiến, công nghệ hiện đại gắn với vùng sản xuất chăn nuôi hàng hóa; bảo đảm tỷ lệ gia súc, gia cầm được giết mổ tập trung công nghiệp đạt tương ứng khoảng 60% và 40% năm 2025, khoảng 70% và 50% vào năm 2030.
Cùng đó, phát triển một số cơ sở chế biến sản phẩm chăn nuôi có quy mô, công nghệ, quản lý ngang tầm khu vực và thế giới; bảo đảm tỷ trọng thịt gia súc, gia cầm được chế biến so với tổng sản lượng thịt tương ứng từ 25% đến 30% năm 2025 và từ 40% đến 50% vào năm 2030. Tốc độ tăng giá trị gia tăng của sản phẩm chăn nuôi chế biến bình quân đạt khoảng 2 – 3%/năm hiện nay lên 3,5 – 4,5%/năm giai đoạn 2023 – 2025 và 4,5 – 5,5%/ năm giai đoạn 2026 – 2030.
Thực hiện chủ trương của Chính phủ tại Đề án trên, tỉnh Vĩnh Phúc đã ban hành kế hoạch xây dựng mạng lưới cơ sở giết mổ động vật tập trung. Trong đó, giai đoạn 2025 – 2026, phấn đấu giảm từ 10 – 20% cơ sở giết mổ nhỏ lẻ trong khu dân cư không đáp ứng các điều kiện theo quy định. Rà soát, lựa chọn, quy hoạch đất để xây dựng cơ sở giết mổ tập trung áp dụng công nghệ giết mổ hiện đại, thiết bị tiên tiến tại 4 huyện Tam Dương, Tam Đảo, Lập Thạch, Vĩnh Tường. Từ 2027 – 2030, phấn đấu 80% sản phẩm chăn nuôi được giết mổ tại cơ sở giết mổ có kiểm soát.
Tại tỉnh Đồng Nai, UBND tỉnh cũng ban hành kế hoạch triển khai Đề án. Mục tiêu đến năm 2025, tỉnh phát triển một số cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm quy mô tập trung, công nghiệp với thiết bị tiên tiến, công nghệ hiện đại gắn với vùng sản xuất chăn nuôi hàng hóa. Bảo đảm tỷ lệ gia súc, gia cầm được giết mổ tập trung công nghiệp đạt tương ứng khoảng 60 – 70%; Đến năm 2030, phát triển một số cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm quy mô tập trung, công nghiệp với thiết bị tiên tiến, công nghệ hiện đại gắn với vùng sản xuất chăn nuôi hàng hóa. Định hướng toàn tỉnh có 17 cơ sở giết mổ gia súc và 5 cơ sở giết mổ gia cầm quy mô tập trung, công nghiệp. Bảo đảm tỷ lệ gia súc, gia cầm được giết mổ tập trung công nghiệp đạt tương ứng khoảng 70% và 80%.
Ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Các doanh nghiệp lớn đi đầu trong đầu tư cơ sở giết mổ tập trung; song với tình trạng còn nhiều cơ sở giết mổ nhỏ lẻ bị buông lỏng quản lý khiến cho các cơ sở giết mổ tập trung, giết mổ công nghiệp hoạt động không hiệu quả. Theo đó, đề nghị các tỉnh, thành phố trong cả nước cần tập trung vào cơ chế chính sách để thu hút đầu tư vào cơ sở giết mổ tập trung; tăng cường nguồn ngân sách cho quản lý, đặc biệt là hệ thống thú y các cấp; tập trung chỉ đạo, giám sát 100% các cơ sở giết mổ. Ông Nguyễn Văn Long, Cục trưởng Cục Thú y Đầu tư xây dựng cơ sở giết mổ tập trung cần nguồn vốn lớn, nhưng đầu ra vẫn khó khăn, do vậy các doanh nghiệp chưa mặn mà. Trong khi đó, tiến độ xây dựng các cơ sở giết mổ tập trung ở nhiều nơi còn chậm, chưa có thêm cơ chế sát thực tế về quỹ đất, nguồn vốn đầu tư để thu hút doanh nghiệp tham gia. Ông Kiều Đình Thép, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam Nhà máy giết mổ heo C.P tại Phú Nghĩa (Hà Nội) mặc dù được trang bị những dây chuyền máy móc hiện đại, công suất giết mổ 2.000 con heo/ngày. Tuy nhiên, nhà máy mới chỉ giết mổ vài trăm con/ngày, quá thấp so với công suất thiết kế. Nguyên nhân là do hiện nay, giết mổ nhỏ lẻ còn rất nhiều, nên các nhà máy giết mổ hiện đại rất khó cạnh tranh về chi phí giết mổ (nếu chi phí giết mổ tại nhà máy lên đến 4.500 đồng/kg thịt heo, trong khi giết mổ nhỏ lẻ chỉ mất khoảng 700 đồng/kg thịt heo). Do đó, đầu ra sản phẩm thịt của nhà máy chủ yếu cung cấp cho các siêu thị và các cửa hàng tiện ích.
Phan Thảo
