(Người Chăn Nuôi) – Viêm não Nhật Bản không chỉ là mối đe dọa với sức khỏe con người mà còn đang hoành hành trong đàn lợn tại nhiều trang trại chăn nuôi, gây thiệt hại kinh tế và tiềm ẩn nguy cơ lây lan sang người. Việc kiểm soát bệnh qua tiêm phòng vaccine và diệt trừ muỗi truyền bệnh đang trở thành giải pháp cấp thiết trong bối cảnh dịch bệnh ngày càng phức tạp.
Dịch bệnh nguy hiểm nhưng âm thầm
Tại hội thảo “Bệnh viêm não Nhật Bản trên lợn, giải pháp kiểm soát bằng vaccine” diễn ra ngày 7/8 tại Hà Nội, ông Nguyễn Văn Bách, Giám đốc Công ty CP Kinh doanh Thuốc thú y Amavet cho biết, viêm não Nhật Bản (VNNB) là một trong những dịch bệnh nguy hiểm có khả năng lây từ động vật sang người thông qua vật chủ trung gian là muỗi.
Theo ông Bách, tỷ lệ tử vong do VNNB ở người có thể lên tới 20 – 30%. Đáng lo ngại hơn, 100% số ca bệnh qua khỏi đều để lại di chứng thần kinh suốt đời như liệt, co giật, giảm trí nhớ… tạo nên gánh nặng lâu dài cho xã hội. Điều nguy hiểm là bệnh lại diễn biến âm thầm ở đàn lợn, đặc biệt là lợn mang thai với các triệu chứng dễ nhầm lẫn với các bệnh như PRRS (tai xanh), parvo, gây sẩy thai, đẻ non, chết lưu, ảnh hưởng lớn đến năng suất và hiệu quả chăn nuôi.
“Chính vì biểu hiện bệnh không rõ ràng, cộng thêm việc chẩn đoán phòng thí nghiệm chưa phổ biến, nhiều trang trại vẫn còn rất chủ quan, xem nhẹ nguy cơ từ VNNB”, ông Bách nhấn mạnh.
Dẫn kết quả từ các chương trình tầm soát dịch bệnh phối hợp với một số trung tâm xét nghiệm và doanh nghiệp chăn nuôi, ông Bách cho biết đã ghi nhận nhiều ổ bệnh VNNB trên đàn lợn, đặc biệt tại các vùng có khí hậu nóng ẩm, môi trường vệ sinh kém, nơi lý tưởng cho muỗi sinh sôi và phát tán virus.
Lợn bị nôn và phù nề ở cổ là dấu hiệu của bệnh viêm não Nhật Bản. Ảnh: ST
PGS.TS Hồ Thị Việt Thu, giảng viên Đại học Cần Thơ, cảnh báo: “Lợn là vật chủ trung gian quan trọng, khuếch đại virus sang người và các loài động vật khác. Khi lợn mắc bệnh, virus sẽ lây sang người thông qua muỗi đốt, gây nên những hậu quả khôn lường”.
Bệnh VNNB có thể gây viêm màng não, rối loạn sinh sản ở trâu, bò, dê, cừu, đặc biệt nghiêm trọng ở lợn nái và lợn con. Lợn con mắc bệnh thường sốt cao trên 40°C, co giật, liệt, biếng ăn, các biểu hiện thần kinh rõ rệt. Lợn đực bị viêm dịch hoàn, gây vô sinh tạm thời. Trong khi đó, lợn trưởng thành mắc bệnh lại ít biểu hiện, càng làm tăng nguy cơ lây nhiễm thụ động trong đàn.
Phòng bệnh hiệu quả
Đến nay, y học thú y chưa có thuốc điều trị đặc hiệu đối với bệnh viêm não Nhật Bản trên lợn. Do vậy, tiêm vaccine được xem là biện pháp duy nhất và hiệu quả nhất để phòng bệnh.
PGS.TS Hồ Thị Việt Thu khuyến cáo: “Người chăn nuôi cần tiêm vaccine cho lợn nọc và lợn nái, đặc biệt là lợn hậu bị, theo đúng quy trình: hai mũi tiêm cách nhau 2 – 3 tuần, thực hiện trước mùa muỗi và trước thời điểm phối giống”.
Ngoài ra, cần áp dụng đồng bộ các biện pháp kiểm soát trung gian truyền bệnh, muỗi Culex bằng phương pháp vật lý như cải tạo môi trường, lắp lưới chống muỗi trong chuồng, hoặc phương pháp hóa học, sinh học như phun thuốc, xả khô ruộng để diệt ấu trùng muỗi.
“Ở nước ngoài, nhiều nước đã triển khai tốt việc xả cạn nước trên ruộng để cắt vòng đời muỗi, sau đó bơm nước trở lại phục vụ sản xuất. Đây là cách kiểm soát đơn giản nhưng rất hiệu quả”, bà Thu cho biết thêm.
Chia sẻ tại hội thảo, TS Chen Chi Min, đại diện hãng Formosa (Đài Loan) cho biết, tại Đài Loan, người lao động trong các trang trại là nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh VNNB. Chính phủ Đài Loan đã đưa bệnh này vào danh sách giám sát y tế bắt buộc.
Để ngăn chặn dịch bùng phát, các trang trại tại Đài Loan buộc phải tiêm phòng vaccine cho toàn bộ đàn lợn. Loại vaccine BIO-LJE do hãng Formosa phát triển đã được kiểm nghiệm thực tế với kết quả tích cực.
“Qua khảo sát thực địa, đàn lợn nái được tiêm vaccine có tỷ lệ sinh sống khỏe mạnh trên 90%, trong khi nhóm không tiêm ghi nhận tỷ lệ chết lưu, dị dạng lên tới 50%”, TS Chen Chi Min nhấn mạnh.
Ông cũng khuyến cáo, nên tiêm vaccine VNNB định kỳ cho cả lợn đực giống và lợn thịt nhằm duy trì miễn dịch trong đàn, hạn chế dịch lây lan và bảo vệ hiệu quả sản xuất.
Việc chẩn đoán bệnh VNNB trên lợn có thể thực hiện qua ba phương pháp: quan sát triệu chứng lâm sàng – dịch tễ học; xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction) và ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay).
Tuy nhiên, ông Chen lưu ý, trong quá trình lấy mẫu xét nghiệm, tất cả nhân viên phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình phòng hộ để tránh nguy cơ lây nhiễm sang người.
Viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể lây sang người và để lại di chứng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát tốt. Trong bối cảnh thời tiết nóng ẩm kéo dài và nhiều địa phương đang tập trung tái đàn sau dịch bệnh, nguy cơ bệnh lây lan trong cộng đồng là hoàn toàn có thể xảy ra nếu người chăn nuôi vẫn chủ quan, thiếu hiểu biết.
Chủ động phòng bệnh bằng vaccine, cải thiện điều kiện chuồng trại, kiểm soát muỗi và thường xuyên tầm soát dịch bệnh là những giải pháp then chốt, góp phần bảo vệ an toàn cho cả đàn vật nuôi lẫn sức khỏe cộng đồng.
Thùy Khánh
