(Người Chăn Nuôi) – Giảm phát thải mê-tan từ hoạt động xử lý chất thải không chỉ là yêu cầu cấp thiết để ứng phó với biến đổi khí hậu mà còn là cơ hội để tối ưu hóa tài nguyên và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Việt Nam đang từng bước triển khai nhiều giải pháp hiệu quả, từ phân loại rác tại nguồn, ủ compost, đến thu hồi khí biogas và áp dụng công nghệ hiện đại trong các bãi chôn lấp.
Bí quyết giúp các trang trại nuôi bò ở Pháp giảm phát thải khí metan
Nguy cơ của khí mê-tan từ rác thải
Khí mê-tan là một trong những khí nhà kính mạnh nhất, có khả năng làm nóng Trái Đất nhanh gấp nhiều lần so với CO2. Nhiệt độ Trái Đất cao hơn cũng khiến các thảm họa thiên nhiên như bão, lũ lụt, nắng nóng và hạn hán diễn ra nhiều hơn với cường độ mạnh hơn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của loài người.
Một phần lớn lượng khí này phát sinh từ rác thải và chất thải hữu cơ khi không được xử lý đúng cách. Khí mê-tan hình thành khi chất thải hữu cơ, như thức ăn thừa, lá cây, giấy vụn, rác nông nghiệp hoặc phân gia súc, phân hủy trong điều kiện yếm khí, thường xuất hiện tại các bãi chôn lấp, hầm chứa hay ao hồ tù đọng.
Những bãi rác khổng lồ là nguồn phát sinh nhiều khí mê-tan. Nguồn ảnh: Reddit
Ở Việt Nam, khoảng 70% rác sinh hoạt được đưa thẳng đến bãi chôn lấp mà không qua phân loại hay xử lý. Điều này đồng nghĩa với hàng triệu tấn rác hữu cơ mỗi năm phân hủy trong môi trường yếm khí và liên tục phát thải mê-tan. Ngoài tác động đến khí hậu, khí mê-tan còn gây hại cho sức khỏe con người, làm tăng nguy cơ mắc bệnh về hô hấp, tim mạch và các bệnh mãn tính khác.
Nói đâu xa, quanh bãi rác Nam Sơn ở Hà Nội luôn có mùi hôi nồng nặc, lượng khí mê-tan phát thải cao vì hàng nghìn tấn rác được chôn lấp mỗi ngày, gây ảnh hưởng lớn đến đời sống và an toàn của người dân xung quanh.
Phân loại rác tại nguồn – giải pháp nền tảng
Phân loại rác ngay từ hộ gia đình là bước quan trọng nhất để giảm phát thải mê-tan. Khi rác hữu cơ được tách riêng khỏi các loại rác khác, quá trình xử lý sẽ trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn, đồng thời hạn chế lượng rác hữu cơ bị đưa đi chôn lấp. Ở các khu vực thí điểm phân loại rác, khối lượng rác đưa vào bãi chôn lấp giảm tới 30%, trong khi lượng rác hữu cơ được chuyển sang các cơ sở ủ phân compost tăng đáng kể. Điều này không chỉ giúp giảm phát thải mê-tan mà còn giảm áp lực lên các bãi rác vốn đã quá tải.
Một trong những hướng đi hiệu quả để giảm phát thải mê-tan là tận dụng rác hữu cơ làm nguyên liệu sản xuất phân bón hoặc năng lượng. Phương pháp ủ compost giúp rác hữu cơ phân hủy trong điều kiện hiếu khí, hạn chế tối đa sự hình thành mê-tan. Sản phẩm compost sau quá trình ủ có thể được sử dụng làm phân bón hữu cơ, cải thiện chất lượng đất, giảm nhu cầu sử dụng phân bón hóa học và thúc đẩy nông nghiệp bền vững.
Bên cạnh đó, công nghệ biogas cũng là giải pháp tối ưu. Ở nhiều trang trại chăn nuôi lớn, phân gia súc và phụ phẩm nông nghiệp được đưa vào hầm biogas, nơi khí mê-tan được thu hồi để sử dụng làm nhiên liệu đun nấu hoặc phát điện. Hệ thống này không chỉ giúp giảm ô nhiễm, tiết kiệm chi phí năng lượng mà còn hạn chế phát thải khí nhà kính.
Để nhân rộng các mô hình này, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, doanh nghiệp thu gom và người dân, cùng với các chiến dịch truyền thông mạnh mẽ nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích lâu dài của việc phân loại rác.
Thu hồi và xử lý khí mê-tan tại các bãi chôn lấp
Các bãi rác hiện hữu là nguồn phát thải mê-tan khổng lồ. Vì vậy, việc thu hồi và xử lý khí mê-tan tại đây là giải pháp quan trọng. Công nghệ thu hồi khí bãi rác (landfill gas recovery) cho phép lắp đặt hệ thống ống dẫn để hút khí mê-tan sinh ra trong lòng bãi rác, sau đó đốt hoặc tận dụng để phát điện.
Nhiều quốc gia đang biến khí bãi rác thành năng lượng sạch để sử dụng. Nguồn ảnh: Waste Today
Dự án thu hồi khí bãi rác Gò Cát ở TP.HCM là dự án đầu tiên ở Việt Nam tận thu khí gas của bãi rác chuyển hóa thành năng lượng điện, góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí và sử dụng để phát điện, cung cấp cho lưới điện thành phố. Bên cạnh đó, việc cải thiện công nghệ chôn lấp rác, như sử dụng lớp phủ chống thấm và hệ thống thoát khí, cũng giúp kiểm soát phát thải mê-tan và hạn chế nguy cơ cháy nổ.
Cần sự chung tay từ cộng đồng
Giảm phát thải mê-tan từ chất thải không chỉ là nhiệm vụ trước mắt để ứng phó với biến đổi khí hậu, mà còn là bước đi quan trọng để xây dựng nền kinh tế tuần hoàn. Khi rác thải được coi là tài nguyên, có thể tái chế và tái sử dụng, chúng ta không chỉ giảm gánh nặng lên môi trường mà còn tạo ra những cơ hội kinh tế mới.
Một hệ thống quản lý chất thải hiện đại, nơi rác hữu cơ được xử lý thành phân bón hoặc năng lượng, rác tái chế được đưa trở lại chuỗi sản xuất, và chỉ một phần nhỏ rác phải chôn lấp, sẽ là nền tảng cho một Việt Nam xanh, sạch và phát triển bền vững. Khi mỗi người dân hiểu rằng việc phân loại rác, giảm rác thải hữu cơ không chỉ bảo vệ môi trường mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính, họ sẽ tự giác tham gia, biến hành động nhỏ thành sức mạnh lớn có tác dụng tích cực lên môi trường.
Tân Cương
