(Người Chăn Nuôi) – Trong hai ngày 20 – 21/11, tại tỉnh Lào Cai, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường Lào Cai tổ chức tọa đàm chuyên đề về phòng, chống rét cho đàn gia súc. Sự kiện thu hút hơn 70 nông dân chăn nuôi cùng hệ thống khuyến nông các địa phương và nhiều chuyên gia kỹ thuật trong lĩnh vực chăn nuôi.
Nguy cơ thiệt hại lớn khi rét đậm, rét hại
Theo đại diện Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, biến đổi khí hậu những năm gần đây đang làm gia tăng các đợt rét đậm, rét hại kéo dài từ tháng 11 đến tháng 2, với nền nhiệt có thể xuống dưới 10°C trong nhiều ngày. Tại một số vùng núi cao như Sa Pa (Lào Cai), Mù Cang Chải (Yên Bái) hay Đồng Văn (Hà Giang), nhiệt độ có thời điểm chạm ngưỡng 0°C.
Những điều kiện cực đoan này ảnh hưởng nghiêm trọng đến đàn đại gia súc, nguồn tài sản quan trọng của đồng bào vùng cao. Đợt rét tháng 2/2022 khiến hơn 1.000 con gia súc bị chết tại các tỉnh miền núi phía Bắc; Đợt rét tháng 1/2024 tiếp tục làm thiệt hại hơn 630 con gia súc tại 9 tỉnh miền núi Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.
Không chỉ vậy, rét hại kéo dài còn làm giảm năng suất kéo cày của trâu, bò, giảm khả năng sinh sản, làm đứt gãy chu kỳ sản xuất và đẩy nhiều hộ chăn nuôi, đặc biệt là hộ nghèo rơi vào tình trạng thiếu sinh kế.
Toàn cảnh tọa đàm chuyên đề về phòng, chống rét cho đàn gia súc. Ảnh: TTKNQG
Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia Hoàng Văn Hồng cho biết, nguyên nhân hàng đầu dẫn đến thiệt hại là việc người dân chưa chủ động ứng phó. Tập quán thả rông gia súc, chuồng trại đơn sơ, thiếu dự trữ thức ăn mùa đông vẫn còn phổ biến ở nhiều vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Khi rét đậm xảy ra, việc đưa trâu, bò về nuôi nhốt và chăm sóc thường bị động, dẫn tới thiệt hại tăng cao.
Phát biểu tại buổi tọa đàm, nhiều đại biểu cho rằng vấn đề nổi cộm là thiếu thức ăn cho trâu, bò vào mùa đông. Phần lớn hộ chăn nuôi chỉ dự trữ rơm khô, trong khi các phương pháp như ủ chua thân ngô, cỏ voi, cây họ đậu, hay xử lý rơm bằng urea chưa được áp dụng rộng rãi. Một số hộ nghèo, hộ cận nghèo thiếu vốn và lao động nên không đủ điều kiện chuẩn bị thức ăn và vật tư trước mùa rét. Bên cạnh đó, tình trạng chuồng trại tạm bợ, không che chắn kín, không có nền lót hoặc vật liệu cách nhiệt khiến nhiều vật nuôi bị lạnh, dễ mắc bệnh hô hấp hoặc kiệt sức.
Đơn cử như tại Lào Cai, tỉnh có tổng đàn gia súc năm 2025 đạt 1.503.000 con, trong đó đàn trâu 195.250 con, bò 68.850 con, lợn hơn 1,19 triệu con. Tuy nhiên vẫn còn 20% hộ chăn nuôi chưa có chuồng trại hoặc chuồng không đảm bảo kỹ thuật.
Ông Nguyễn Thái Bình, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lào Cai, thông tin: Thời gian qua, tỉnh đã ban hành nhiều kế hoạch, văn bản hướng dẫn nhằm chủ động phòng, chống rét cho đàn vật nuôi; đồng thời tăng cường kiểm tra cơ sở, vận động người dân dự trữ thức ăn, tiêm phòng đầy đủ và gia cố chuồng trại. “Nhận thức của người chăn nuôi đã cải thiện rõ rệt, song nhu cầu hỗ trợ kỹ thuật và nguồn lực vẫn còn lớn”, ông Bình nhấn mạnh.
Chia sẻ tại tọa đàm, ông Bùi Hồng Anh, Phó Chủ tịch UBND xã Trạm Tấu, cho biết địa phương có hơn 14.000 con gia súc các loại, chủ yếu được nuôi theo quy mô hộ gia đình và phương thức bán chăn thả ở các bãi cỏ tự nhiên. Dù xã đã triển khai kế hoạch phòng, chống rét từng thôn, bản, một bộ phận người dân vẫn chưa chủ động chăm sóc đàn vật nuôi, chưa thực hiện tiêm phòng định kỳ, và còn thả rông trâu, bò vào những ngày nhiệt độ xuống thấp.
Theo ông Anh, một khó khăn lớn là dân cư sống rải rác, điều kiện giao thông phức tạp, đặc biệt địa phương không có cán bộ thú y xã, khiến công tác kiểm soát dịch bệnh, hướng dẫn kỹ thuật gặp nhiều trở ngại.
Những phản ánh này nhận được sự quan tâm lớn của các chuyên gia, bởi tình trạng tương tự đang diễn ra ở nhiều huyện vùng cao phía Bắc như Bắc Hà, Mường Khương (Lào Cai), Tuần Giáo (Điện Biên), Quản Bạ (Hà Giang), Sìn Hồ (Lai Châu),…
Giải pháp cấp bách
Tại tọa đàm, các đại biểu đã nêu nhiều ý kiến liên quan đến giải pháp phòng, chống đói, rét cho gia súc trong điều kiện địa hình vùng núi; chính sách hỗ trợ xây dựng chuồng trại kiên cố; mô hình chăn nuôi vỗ béo, chăn nuôi an toàn sinh học; cơ chế hỗ trợ thiệt hại do thiên tai; khuyến cáo sử dụng giống vật nuôi có khả năng chịu lạnh tốt.
Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia Hoàng Văn Hồng nhấn mạnh, phòng, chống rét cho gia súc không phải là giải pháp mang tính mùa vụ, mà là nhiệm vụ lâu dài, giữ vai trò then chốt trong việc bảo vệ sản xuất và sinh kế bền vững của người dân vùng cao.
Ông Hồng cho rằng để giảm thiểu thiệt hại trong mùa đông, các địa phương cần tập trung triển khai đồng bộ hai nhóm giải pháp trọng tâm. Trước hết, việc hoàn thiện mô hình chuồng trại ấm về mùa đông, mát về mùa hè, phù hợp với điều kiện địa hình và nguồn vật liệu tại chỗ là yêu cầu quan trọng hàng đầu. Cùng với đó, các tỉnh cần mở rộng vùng trồng thức ăn thô xanh, tăng diện tích cỏ voi, cỏ VA06; đẩy mạnh các phương pháp ủ chua, phơi sấy và sử dụng chế phẩm vi sinh nhằm bảo đảm nguồn thức ăn ổn định quanh năm.
Cán bộ khuyến nông giới thiệu quy trình chăm sóc gia súc trong mùa đông tại vùng cao. Ảnh: TTKNQG
Ông Hồng cũng đề nghị các hộ chăn nuôi thực hiện đúng quy trình chăm sóc trâu, bò vào mùa đông, đặc biệt là bổ sung khoáng – vitamin, tẩy ký sinh trùng và tiêm phòng đầy đủ để tăng sức đề kháng cho đàn vật nuôi. Việc theo dõi sát diễn biến thời tiết, chủ động nuôi nhốt và không chăn thả trong những đợt rét đậm, rét hại là yếu tố bắt buộc để giảm nguy cơ thiệt hại.
Tuy nhiên, ông Hồng lưu ý việc đốt lửa sưởi ấm cho gia súc phải được thực hiện đúng kỹ thuật, bảo đảm thông thoáng, tránh gây ngạt khói hoặc cháy nổ trong chuồng trại.
Bên cạnh giải pháp kỹ thuật, công tác truyền thông và tập huấn được xác định là “mắt xích” quan trọng giúp nông dân thay đổi nhận thức và hành động. Ông Hồng đề xuất đẩy mạnh đổi mới phương thức truyền thông khuyến nông, tận dụng mạng xã hội, hệ thống loa truyền thanh cơ sở và các video hướng dẫn trực quan, giúp người dân dễ tiếp cận hơn.
Cùng với đó là việc tổ chức các lớp tập huấn theo hình thức “cầm tay chỉ việc”, xây dựng đội ngũ nông dân nòng cốt tại các thôn, bản để lan tỏa kỹ thuật trong cộng đồng; tăng cường phối hợp giữa lực lượng khuyến nông, chính quyền cơ sở và các đơn vị chuyên môn nhằm đưa thông tin về phòng chống rét đến từng hộ chăn nuôi.
“Khi người dân được trang bị đầy đủ kiến thức và được hướng dẫn đúng quy trình, khả năng chống chịu của đàn gia súc sẽ được cải thiện rõ rệt, qua đó giảm thiểu thiệt hại và góp phần ổn định sinh kế cho đồng bào vùng cao trong bối cảnh thời tiết ngày càng cực đoan”, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia Hoàng Văn Hồng khẳng định.
Thùy Khánh
