Việt Nam có những giống gà độc đáo, nổi tiếng trong lịch sử, như những sản vật tiến vua. Việc phát triển các hình thức nuôi gà đã được nhiều người lựa chọn, không chỉ là sản vật mà còn giúp phát triển kinh tế.
Gà ri
Gà ri có hình dáng bé nhỏ, có thể chăn thả tự nhiên. Gà thay lông vào mùa hè thu, 2 tháng, tốc độ mọc lông nhanh, chịu đựng giá lạnh tốt hơn các giống gà khác. Gà ri thịt thơm ngon, dễ tiêu hóa. Gà mái có màu lông không đồng nhất, vàng rơm, vàng đất, có đốm đen ở cổ, đuôi và đầu cánh. Sau một năm, gà mái nặng 1,2 – 1,4 kg. Gà mái 4 – 5 tháng tuổi bắt đầu đẻ. Sức đẻ năm đầu 100 – 110 trứng, trứng nặng 40 – 45 g, vỏ màu trắng. Gà đẻ theo từng đợt 15 – 20 trứng, nghỉ đẻ và đòi ấp, nuôi con khéo. Một năm tuổi gà trống nặng 1,5 – 2 kg. Đây là giống gà địa phương có từ lâu đời tại Việt Nam và được nuôi phổ biến ở khắp mọi miền đất nước; trong đó, phổ biến nhiều nhất ở vùng trung du miền núi phía Bắc và Nam Trung bộ…
Gà Đông Tảo
Gà có xuất xứ từ huyện Khoái Châu, Hưng Yên. Đây là giống gà đặc hữu, quý hiếm của Việt Nam. Gà có cặp chân xấu xí, đôi chân to và thô, khi trưởng thành có thể nặng trên 4,5 kg (gà trống) và trên 3,5 kg (gà mái), đầu hình gộc tre, thân giống con cóc, cánh như hai con trai úp, đuôi như nơm úp cá, mào mâm xôi, da đỏ chót, chân to sần sùi như chân voi. Gà đòi hỏi kỳ công chăm sóc và khó nuôi. Gà càng già càng quý, thịt thường có mùi vị thơm ngon đặc trưng không lẫn với bất kỳ loại gà nào. Bộ da rất dày, có thể nặng tới vài lạng. Gà được xem là quý hiếm và đắt tiền bởi việc duy trì giống không dễ dàng. Những con gà mái đẻ trứng xong thường dùng chân voi để đạp vỡ trứng nên người nuôi lấy được trứng của chúng rất khó. Những người lùng mua giống gà quý này từ ngoài Bắc đem vào Củ Chi, TP Hồ Chí Minh để nhân giống, nuôi thương phẩm.
Gà Hồ
Là một giống gà quý, gà Hồ được nuôi chủ yếu ở làng Lạc Thổ (thị trấn Hồ, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh). Gà có mào to, màu đỏ hoặc màu hồng như màu hoa mẫu đơn. Đuôi gà thường xòe to như cái nơm, các lông đuôi bằng nhau, chân gà to, tròn, vẩy chân mịn màu vỏ đỗ nành. Con gà trống có dáng to, dài, trọng lượng của một chú gà trống nuôi làm giống có khi lên đến 6 – 7 kg. Còn gà mái thường có 3 màu lông: đất thó (trắng, xanh), vỏ quả nhãn chín và màu sẻ (giống lông chim sẻ). Trọng lượng của gà mái tối đa 4 – 5 kg. Thời gian nuôi đạt trọng lượng thịt khoảng 6 tháng. Sản lượng trứng thấp 40 – 50 trứng/năm. Thời gian gà mái bắt đầu đẻ khoảng 6 – 8 tháng. Học viện Nông nghiệp Việt Nam và Viện Chăn nuôi Quốc gia đã tài trợ kinh phí nhằm theo dõi, gìn giữ, nuôi sinh sản để bảo tồn giống gà có nguồn gen quý hiếm và tổ chức hội thi gà Hồ.
Gà mía
Có nguồn gốc ở xã Phùng Hưng (thị xã Sơn Tây, Hà Nội), gà mía mình ngắn, đùi to và thô, mắt sâu, mào đơn, chân có 3 hàng vảy, da đỏ sắc lông gà trống màu tía, gà mái màu nâu xám hoặc vàng. Thịt gà mía có mùi thơm, da giòn, mỡ dưới da ít, sức khỏe tốt, thích hợp trong điều kiện chăn nuôi thả vườn nhưng tuổi đẻ muộn, sản lượng trứng thấp. Lúc còn nhỏ, da gà mía có màu đỏ au, khi có trọng lượng khoảng 2 kg trở lên da gà bắt đầu chuyển sang màu vàng. Khi trưởng thành, gà trống nặng 5 – 6 kg, gà mái nặng 2,7 – 3,2 kg. Gà mía được nuôi thả vườn và ăn cả thức ăn xanh (rau, củ, quả…), thóc, cám gạo, ngô nghiền, các loại khoáng, vitamin… nên bảo đảm khỏe mạnh và thịt ngon. Hiện nay gà mía được nuôi theo hướng thịt và ở một số vùng như TP Hồ Chí Minh, Bình Định, chủ yếu để lai với một số giống gà nội và nhập nội khác tạo gà lai nuôi thịt.
Gà tàu vàng
Có nguồn gốc chủ yếu ở phía Nam như: Long An, Tiền Giang, Tây Ninh, Bình Dương… Lông màu vàng rơm, vàng sẫm, có đốm đen ở cổ, cánh và đuôi. Chân màu vàng, da vàng, thịt trắng, mào phần lớn là mào đơn và ít mào nụ. Gà có sức đề kháng cao, thích ứng với mọi điều kiện chăn thả địa phương. Thịt rắn chắc, thơm ngon. Thích hợp với nuôi thả vườn. Thời gian đạt trọng lượng thịt là 6 tháng. Sản lượng trứng bình quân (60 – 70 trứng/năm). Gà mái 6 tháng tuổi bắt đầu đẻ trứng, gà mái có đặc tính thích ấp, nuôi con giỏi. Gà hiện rất được ưa chuộng vì chất lượng thịt cao, dễ nuôi.
Gà ác
Được nuôi nhiều ở các tỉnh ĐBSCL và miền Đông Nam bộ, gà ác có tầm vóc nhỏ, lông xước màu trắng tuyền; da, thịt, xương, mỏ và chân đều đen. Gà trống có mào cờ đỏ thẫm, gà mái mào cờ nhưng nhỏ và đỏ nhạt, tích màu xanh. Chân có lông và 5 ngón, nhưng cũng có một số con không có lông chân hoặc chân chỉ có 4 ngón. Gà ác có sức sống rất cao. Tỷ lệ nuôi sống từ 1 ngày tuổi đến 56 ngày tuổi trung bình đạt 95 – 98%, cá biệt có đàn đạt 100%. Trọng lượng trưởng thành con mái: 0,5 – 0,6 kg, con trống: 0,7 – 0,8 kg. Gà mái đẻ 1 – 2 trứng/ lứa, sản lượng trứng 70 – 80 quả/năm. Gà ác để làm thuốc hay chế biến như một món ăn đặc sản. Hiện nay giống gà này bị tạp pha với một số giống khác như: Gà ri, gà tàu vàng, gà tre…
Gà tre
Giống gà này phổ biến tại khu vực miền Nam, đặc biệt là Tây Nam bộ. Gà tre có vóc dáng gần giống với gà rừng, nhưng thấp và nhỏ hơn, trọng lượng tối đa đạt mức 0,7 – 0,8 kg/con (gà trống) và 0,6 – 0,7 kg/con (gà mái). Khả năng miễn dịch của gà tre khá cao nên rất ít bị bệnh tật. Gà được chọn làm cảnh thường là gà trống bởi hình dáng đẹp. Lông gà có màu sắc khá đa dạng, đen, trắng, hoa mơ, tía… Thức ăn chủ yếu là thóc, cám ngô, cám gạo, thường xuyên thêm các loại rau xanh. Nuôi gà tre có thể tận dụng những khoảng trống trong nhà như góc sân, mái hiên… Chỉ cần có một chiếc chuồng gỗ, bao lưới thép mắt cáo nhỏ với chiều dài khoảng 1,5 m và chiều rộng 1 m, chia thành ngăn, lót ổ rơm làm chỗ…
Dương Thảo
